Hoe hoofd-, hart- en hormoonproblemen tijdens de overgang met elkaar te maken hebben

Met hartklachten naar de cardioloog, met hormoon-issues naar de gynaecoloog en met psychische problemen naar een psychiater. Dat kan, maar meer en meer blijkt dat hart-, hoofd- en hormoonproblemen tijdens of rond de overgang met elkaar te maken hebben. Dé reden voor drie specialisten om de handen in een te slaan. “De zorg voor vrouwen kan veel beter.”

Met complete stress en hartkloppingen ging ik een paar jaar geleden naar een psycholoog. Ik zag het even allemaal niet meer zitten. Ik had zo’n kort lontje, korter dan ooit. Het duurde even voordat ik erachter kwam dat het allemaal getriggerd werd door de overgang. Ik had beter bij de overgangsconsulent of gynaecoloog aan kunnen kloppen, of de psycholoog had me erop kunnen attenderen. Zo zijn er ook vrouwen die met pijn op de borst bij de cardioloog komen en weggestuurd worden met de boodschap dat het ‘gewoon’ de overgang is. Of vrouwen die jarenlang met onbegrepen klachten rondlopen en er pas in de overgang achter komen dat ze ADHD hebben. Er bestaan veel misverstanden over hartproblemen,  hormoontherapie, overgang en psychische problemen waardoor vrouwen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben en onnodig lang op wachtlijsten staan. Het is de ultieme reden voor Sandra Kooij, Janneke Wittekoek en Dorenda van Dijken om het H3 Netwerk op te richten. Hoofd, Hart en Hormonen kunnen niet los van elkaar gezien worden, vinden ze. Wat betekent dit initiatief voor hen zelf én voor de 50+ vrouw? Ik vraag het aan alle drie voorvechters.

1. Professor dr. Sandra Kooij is psychiater bij PsyQ in Den Haag en bijzonder hoogleraar ‘ADHD bij volwassenen’ aan het Amsterdam UMC/VUMC

Hoe is het H3 netwerk ontstaan?
‘Ik was door onderzoek al op de hoogte van het feit dat vrouwen met ADHD bovengemiddeld vaak hormonale stemmingswisselingen en hartklachten hebben, vooral in de periode rond de overgang. Veel vrouwen komen er zelfs pas in de overgang achter dat ze ADHD hebben. Ze hebben er al hun hele leven mee rond gelopen maar door hormoonschommelingen komt het heel veel duidelijker naar voren. Ik kwam Janneke Wittekoek op een congres tegen en sprak met haar over het vrouwenhart en medicatie voor ADHD. Ze vertelde dat ze veel van haar patiënten herkende in mijn verhaal over ADHD; druk, chaotisch en heel veel stress. Van die kant had ik het nog niet eerder gehoord. Ik zei, laten we alle vrouwen die bij jou op de poli komen eens screenen op ADHD. Dat deed ze vervolgens met 300 vrouwelijke patiënten die bij haar binnenkwamen, door middel van een korte vragenlijst. En wat bleek:  35% van deze vrouwen werden positief op ADHD gescreend! Een aantal van hen heb ik ook onderzocht. Ze hadden inderdaad ADHD. Deze vrouwen zijn er het ergst aan toe van al mijn patiënten. Ze werken zich letterlijk dood door het gebrek aan overzicht en het niet kunnen stoppen. Niet gek dat ze hartklachten hadden met al die stress, angst en paniek. Met ADHD-medicatie én de zorg van Janneke, waren ze eerder en beter geholpen geweest. Het deed bij ons de alarmbellen rinkelen. We moeten veel meer gaan samenwerken als het om de overgang, hormonen en brein gaat. We betrokken Dorenda van Dijken er als gynaecoloog bij die ook veel dezelfde klachten voorbij ziet komen bij vrouwen in de overgang. Samen hebben we onze krachten gebundeld.’

Wat betekent dit netwerk in de praktijk voor vrouwen in de overgang met hormonale, psychische of hartklachten?
‘Tot nu toe zijn we een online platform waar psychiaters, psychologen, cardiologen, gynaecologen, overgangsconsuleten en patiënten informatie kunnen uitwisselen om van elkaar te leren. Het is een fabeltje dat de meeste vrouwen makkelijk door de overgang heen wandelen. 80% heeft klachten. We moeten het probleem zichtbaar maken. We zijn de eersten die pleiten voor integrale zorg op het gebied van hoofd, hart en hormonen, maar ik verwacht dat het nationaal en internationaal opgepakt gaat worden. We krijgen nu al zoveel reacties binnen.’

2. Dr. Janneke Wittekoek is gezondheidswetenschapper, cardioloog en gespecialiseerd in het vrouwenhart.

Waarom is dit netwerk H3 zo belangrijk voor jou?
Na 10 jaar met vrouwen met onbegrepen hartklachten te maken hebben gehad, kan ik concluderen dat ongeveer een derde van de klachten gelinkt kan worden aan hormonale ontregelingen en een derde aan overmatige stress. Daarmee bedoel ik niet stress vanwege werk, verhuizing of scheiding, maar vanwege niet goed gediagnosticeerde psychische aandoeningen zoals ADHD, borderline en depressie. Er bestaat een grote groep patiënten die veel beter af was geweest met geïntegreerde behandeling. Het duurt nu allemaal te lang voor ze goed geholpen worden.  We moeten veel holistischer gaan kijken. Ik kan wel een remedie geven tegen hartproblemen maar als we de eventueel onderliggende stress of bijkomende psychische problemen niet herkennen en behandelen, zijn we niet goed bezig. Dan is het dweilen met de kraan open. Medicatie moet op maat en goed op elkaar afgestemd worden. Er is nu nog geen hoofd-hart -hormonen kliniek maar die gaat er ongetwijfeld komen.’

Hoe zie je die gecombineerde zorg voor je?
‘We willen nu eerst zorgen voor meer bewustwording bij zorgprofessionals en overgangsconsulenten. Al weet een gynaecoloog, cardioloog of psychiater maar een beetje van de connectie tussen hoofd, hart en hormonen tijdens de overgang, dan kan hij of zij alerter zijn en de patiënt eventueel doorverwijzen. Dat gaat veel sneller dan wanneer de patiënt zelf afspraken moet gaan maken bij verschillende specialisten. Nu screen ik mijn patiënten al kort op ADHD. Ik heb een kleine checklijst met vragen als; ben je doorgaans vergeetachtig, komt adhd in je familie voor, voel je je opgebrand, hoe is je veerkracht etc. Het zegt natuurlijk niet alles, maar je maakt het wel bespreekbaar. Een goede diagnose stellen is zo belangrijk. Ik wil de vrouwen de weg naar het juiste portaal kunnen wijzen.’

3. Drs. Dorenda van Dijken is gynaecoloog, verbonden aan het OLVG West in Amsterdam en voorzitter van de Dutch Menopause Society.

Wat is jouw doel met H3?
‘Ik werk in het OLVG al multidisciplinair met een cardioloog, een seksuoloog, psychiater, neuroloog-slaapspecialist, internist-hormoonspecialist en een klinisch psycholoog. Vrouwen kun je zoveel beter helpen als je met elkaar bent. Een vrouw is niet alleen een baarmoeder of alleen een hoofd. De zorg voor vrouwen kan veel beter dan het nu op veel plekken geregeld is. We komen er steeds meer achter hoeveel hormonen invloed hebben op klachten bij vrouwen met ADHD, PMS, PMDD, autisme, depressie etcetera. Daar is echt te weinig aandacht voor geweest. Deze samenwerking met Sandra en Janneke geeft mij niet alleen veel energie omdat ik er zoveel van leer, maar het helpt mij ook bij mijn grote doel om vrouwen beter te helpen en weer in hun kracht te zetten.’

Waar kunnen 50+ vrouwen zelf op letten?
‘Vrouwen zijn enorm sterk om het uiterste uit zichzelf te halen, alle ballen hoog te houden, ook al is het zwaar. Wat je vaak ziet is dat deze vrouwen die veel van zichzelf vragen, ook op werkgebied, omvallen in de overgang. Hormonen beïnvloeden de neurotransmitters in het brein, met een kort lontje, geheugen- en concentratiestoornissen en slecht slapen tot gevolg. Veel vrouwen zien dit als persoonlijk falen en gaan maar door, zonder te weten dat de overgang er mee te maken heeft. Blijf niet worstelen maar zoek hulp. Blijf aandringen bij je huisarts of ga naar een verpleegkundig overgangsconsulent van de VVOC. Kijk of hormoontherapie wat voor je is. Wees goed voorbereid. En last but not least: Meer dan ooit is een gezonde voeding en leefstijl belangrijk in de overgang. Beweging, ontspanning en gezonde voeding is belangrijk voor hart, hoofd en hormonen.’

Meten is weten

Vrouwen in de overgang lopen meer risico op hart- en vaatziekten omdat de aanmaak van oestrogenen -die onder ander bescherming bieden tegen het stugger worden en verstijven van hart- en bloedvaten- afneemt.

Beperk je risico’s door regelmatig je bloeddruk, gewicht, cholesterol en bloedsuikerwaarden te checken. Dit kan je huisarts doen maar ook zelf met tests van apotheek of drogist.
Cholesterol: hanteer de 5-3-1 regel. Je totale cholesterol moet onder de 5 blijven, je LDL onder de 3 en je HDL bóven de 1mmol/l

Bloedsuiker: niet hoger dan 5 mml/L

Bloeddruk: 120/80 mmHg, is een goede bloeddruk. Bij 140/90 is er sprake van een te hoge bloeddruk en 34%          meer kans op dementie.

Polsslag:  moet liggen tussen de 60 tot 100 slagen per minuut.

Wil je weten of jouw klachten wijzen op ADHD? Doe de zelftest. (Kooij, 2006)
1. Voel je je doorgaans onrustig?
(bv gejaagd, moeite met stilzitten, friemelen, veel sporten of beweeglijk zijn?)
2. Heb je doorgaans de neiging eerst te doen en dan pas na te denken?
(bv dingen eruit flappen, teveel geld uitgeven of ongeduldig zijn)
3. Heb je doorgaans concentratieproblemen?
(bv: snel afgeleid zijn, dingen niet afmaken, snel verveeld,
vergeetachtig of chaotisch zijn)
Als het antwoord op een of meer van bovenstaande vragen ‘ja’ is:
Heb je dit altijd gehad?
Als dat zo is, is het goed om dit verder te onderzoeken. als je daarvoor hulp wilt,
kan je contact opnemen met je eigen huisarts.

Dit artikel heb ik eerder geschreven voor het tijdschrift NOUVEAU

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.