Stille ontstekingen staan aan de basis van vrijwel alle welvaarts- en ouderdomsziekten

Steeds vaker lees ik over stille ontstekingen, ook wel ‘laaggradige’ ontstekingen genoemd, termen die ik een paar jaar geleden nog nauwelijks tegenkwam. Vooral op buitenlandse healthy aging-sites wordt er volop over lowgrade inflammation en de ernst ervan gesproken. Het lijkt bijna een hype. Vanwaar ineens al die aandacht en hoe serieus moeten we die stille ontstekingen nemen?

Stille ontstekingen beschadigen cellen en weefsels

Wat zíjn het eigenlijk, stille ontstekingen? Bij een gewone ontsteking, denk aan een keelontsteking of een ontstoken wond, heelt het lichaam zichzelf. Stel, je hebt een wond aan je voet die vurig en rood wordt. De ontsteking die ontstaat, is een reactie van het immuunsysteem. Ze zorgt ervoor dat bacteriën en andere indringers weggewerkt worden. In zo’n geval is de ontsteking zelf dus onze redder, hij maakt ons beter.

Een stille ontsteking is iets totaal anders en maakt ons niet beter, maar juist zieker. Ze kan op verschillende plekken in ons lichaam voorkomen zonder dat we er ook maar iets van merken. Geen koorts, geen pijn, niks. En omdat er niet tegen opgetreden wordt, blijft het sluimeren. Denk aan een smeulende veenbrand die niet geblust wordt. Cellen en weefsels raken erdoor beschadigd en het immuunsysteem kan uitgeput raken. Wetenschappers zijn het erover eens dat stille ontstekingen aan de basis staan van vrijwel alle typische welvaarts- en ouderdomsziekten zoals hart-en vaatziekten, diabetes type 2 en Alzheimer.

Stille ontstekingen meten

Dat klinkt allemaal best verontrustend. Maar hoe komen we aan die laaggradige ontstekingen en nog belangrijker: hoe komen we ervan af? Om dat te weten te komen, raadpleeg ik professor Experimentele Interne Geneeskunde Casper Schalkwijk. Prof. Schalkwijk: ‘Het is niet altijd duidelijk waardoor stille ontstekingen ontstaan, maar zeker is dat overgewicht stille ontstekingen in de hand werkt. Vetweefsel, zeker rondom de buik is een haard voor ontstekingscellen. Daarnaast zijn stress, een ongezonde levensstijl, denk aan alcohol en roken, ook belangrijke veroorzakers.’

Maar ongezond leven is niet iets van de laatste jaren; waarom horen we hier ineens zo veel over?
Prof. Schalkwijk: ‘Dat komt doordat we nog maar sinds twintig jaar kunnen meten of iemand met stille ontstekingen te maken heeft. Acute ontstekingen waren al veel eerder meetbaar. Als we willen weten of iemand een ontsteking heeft in het lichaam – bijvoorbeeld een blindedarmontsteking of andere infectie – dan wordt even een simpele bloedtest gedaan en gekeken naar de CRP-waarde. Het C-reactief proteïne is een eiwit dat door de lever wordt aangemaakt als reactie op een ontsteking. Hoe hoger de CRP-waarde, hoe meer je te maken hebt met ontstekingen. Maar die bloedtesten voor acute ontstekingen zijn te grof om stille ontstekingen waar te nemen. Sinds kort kunnen we dus ook heel lage CRP waardenverschillen meten. En zoals dat gaat met alle afwijkende bloedwaarden: dan volgt er jarenlang onderzoek om te kijken wat die waarden inhouden. Is er een causaal verband tussen die afwijkingen en bepaalde ziekten? Daar gaan jaren overheen. We weten inmiddels dat een lichte verhoging in de CRP-waarde wijst op een stille ontsteking en dat die stille ontsteking een hogere kans geeft op hart- en vaatziekten, en ook dat die kans weer kleiner wordt zodra de stille ontsteking weg wordt genomen. Die bewijzen zijn nog maar een paar jaar oud  en omdat we er steeds meer over te weten komen, hoor je er ook steeds meer over.

Ik zou ook wel zo’n verfijnde CRP-test willen doen, waar kan dat?
Prof. Schalkwijk: ‘Je zou het bij je huisarts kunnen vragen, maar je hoeft maar een verkoudheidje te hebben of een nacht slecht geslapen te hebben of je CRP-waarde kan al iets hoger zijn. Om een goed beeld te krijgen, zou je de bloedtest een paar keer moeten herhalen en daar zal een huisarts niet snel aan meewerken. Temeer omdat er vooralsnog geen middel bestaat om stille ontstekingen tegen te gaan. Maar ik verwacht dat daar in toekomst verandering in zal komen en dat zo’n CRP-test net zo gewoon wordt als een cholesterolmeting.’

Er bestaat dus geen medicijn, maar wat kunnen we zelf doen?
‘Best veel. Stille ontstekingen hebben invloed op ons verouderingsproces, maar we hebben de mate van groei zelf in de hand. We kunnen de waarden beïnvloeden en verlagen. Er zijn namelijk steeds meer aanwijzingen dat gezonde voeding en een gezonde leefstijl stille ontstekingen te lijf kunnen gaan en kunnen voorkomen.’

Ik zeg: laten we die veenbranden gaan blussen!

Dit eet je om stille ontstekingen te voorkomen

•  Natuurlijke voedingsmiddelen
• Vitamine D
• Omega 3-vetzuren
• Veel groente, vers fruit en vis
• Voeding rijk aan flavonoïden zoals groene thee, broccoli en kool
• Eet gevarieerd: onvolwaardig of eenzijdig voedsel kan tekorten aan voedingsstoffen veroorzaken
• Mijd suiker en ongezonde koolhydraten
• Mijd kunstmatige voedingsstoffen

En vergeet niet te ontspannen: Een te hoog gehalte van het stresshormoon cortisol werkt ontstekingsbevorderend.

Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift Nouveau

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je op de gratis nieuwsbrief.