Zijn we jonger dan onze oma’s, toen ze zo oud waren als wij?

Onze levensverwachting neemt toe, maar betekent dat ook dat we jonger worden?  Eline Slagboom, professor in de moleculaire epidemiologie en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Verouderingsonderzoek legt uit hoe precies zit.

Als ik naar mijn 50- en 60plus vriendinnen en naar mezelf kijk, vind ik ons toch echt een stuk jonger in doen en laten dan onze moeders en oma’s op onze leeftijd. We hebben meer mogelijkheden en meer tijd voor de boeg, maar zijn we ook echt jonger dan vorige generaties? Met andere woorden verouderen we op celniveau minder snel? Afgelopen week stuitte ik op een interessant onderzoek uit Finland waaruit naar voren kwam dat ouderen van nu fysiek en mentaal gezonder zijn dan 30 jaar geleden. Voor de studie werden in 1990 een groep van 500 75- en 80 jarigen onderworpen aan allerlei testen en onderzoeken. Hetzelfde werd onlangs herhaald met 75- en 80-jarigen van nu. En wat blijkt: de  laatsten scoorden op allerlei vlakken beter; ze liepen sneller, hun grijpkracht was sterker en hun knie-exentensiekracht was groter. Ook waren ze verbaal beter en hadden ze een beter werkgeheugen. Waardoor komt dat precies en betekent deze vooruitgang dan ook dat we biologisch jonger zijn? Dus dat we op latere leeftijd rimpels en ouderdomskwalen krijgen?

Ik ga met al mijn vragen naar Eline Slagboom, professor in de moleculaire epidemiologie en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Verouderingsonderzoek. Zij houdt zich al jarenlang met een team van onderzoekers bezig met hoe we veroudering kunnen afremmen.

Dat we steeds ouder worden door medische ontwikkelingen, betere hygiëne, hogere opleiding en meer welvaart snap ik, maar betekent die hogere levensverwachting dan ook dat we jonger worden?

Prof. Slagboom: “Genetisch gezien niet, de evolutie gaat niet zo snel dat in een paar honderd jaar tijd ons dna zo verandert dat we jonger zijn dan onze leeftijdsgenoten toen. Echter de omgeving zorgt er wel voor dat we niet alleen langer leven, maar ook trager oud worden. Dus het antwoord is ja, maar eigenlijk kun je niet spreken van “we”. Er is nu nog steeds, ook in Nederland, een enorm verschil tussen mensen die het economisch gezien het best hebben en die het economisch gezien het slechts hebben. Daar kan zomaar 14 jaar aan levensverwachting tussen zitten. Die laatste groep zou je qua fysiologie en biologie kunnen vergelijken met onze grootouders. Dus daarvan kun je niet zeggen dat ze gezonder en jonger zijn geworden.
Er zijn twee belangrijke componenten die ervoor hebben gezorgd dat de gemiddelde levensverwachting de afgelopen 200 jaar enorm is toegenomen en dat zijn voeding en hygiëne. Vroeger had je lichtelijk ondervoede moeders die kleiner waren dan nu en gevoeliger voor infecties. Dat had als gevolg dat de kindersterfte enorm groot was. Door betere voeding en hygiëne is de ontwikkelingsbiologie van een foetus en een opgroeiend kind er enorm op vooruit is gegaan. Dan heb je qua gezondheid al een enorme voorsprong. Jouw eerste 20 jaar van je leven ziet er al weer heel anders uit dan die van je moeder. Maar, nog steeds zijn er moeders en kinderen die door gebrek aan geld, te weinig beweging, ongezonde voeding en stress een gezondheid hebben als die van 100 jaar geleden.”

Hoe kun je meten of iemand minder snel veroudert dus jonger is dan een leeftijdsgenoot van vroeger?
“De Finse studie waarover je het hebt, laat zien dat de onderzoeksgroep van nu een betere fysieke capaciteit en cognitieve gezondheid heeft dan de groep van 30 jaar geleden. Dat kun je meten door middel van allerlei krachttestjes zoals ze in het onderzoek hebben gedaan. Maar dat zegt nog niks over de cellen en hun biologische leeftijd. Daarvoor hadden ze stukjes weefsel moeten afnemen en dat is bij mensen lastig. Bij dieren is dat wel gedaan. In diermodellen bleek dat als je door vasten of genetische veranderingen de levensduur verlengt, je het dier een gunstigere stofwisseling en kleinere kans op infecties hebt gegeven. Als je kijkt wat er dan verandert in het lichaam, dan is dat bijvoorbeeld dat cellen kapotte eiwitten beter opruimen. De gedachte is dat dat ook bij mensen gebeurt als we de omgevingsfactoren optimaal maken. Optimale voeding, beweging en hygiëne. Het zijn niet alleen de ziekten die dan later optreden, de weefsels en cellen verouderen ook trager.”

We kunnen dit soort onderzoek niet op mensen doen maar er wordt vaak gesproken over de biologische leeftijd. Hoe meet je dat dan?
“Dat kun je meten aan de hand van bloedonderzoek. Je hebt stofjes in het bloed, producten van je stofwisseling, metabolieten genaamd, die in bepaalde combinaties en wiskundige formules (algoritmes) een biomarker vormen van de gezondheidsstaat.
Je hebt mensen die aan de buitenkant gezond lijken en bijvoorbeeld geen hoge bloeddruk of diabetes hebben en vanbinnen toch niet zo gezond zijn. Zo kan iemand van 60 moleculair een leeftijd hebben van 70, maar ook bijvoorbeeld van 50. Het zou mooi zijn wanneer we juist met die ‘oudere’, meer kwetsbare mensen aan de slag kunnen, dat we die gezonder krijgen door middel van het versterken van spieren, een betere darmgezondheid en het creëren van een beter immuunsysteem. Dan kun je heel veel aan gezondheid winnen. Voor iedereen geldt dat gezonde voeding, beweging, goede slaap en weinig stress belangrijk zijn, maar het grootste gezondheidseffect bereik je bij de mensen die afstevenen op een snelle veroudering. Daar kijken we met onze onderzoeksgroep nu naar. Het zou mooi zijn wanneer we in de toekomst veel meer gezondheidszorg op maat kunnen geven.”

Het is dus niet alleen mijn gevoel, ik kan ook echt jonger zijn dan mijn oma op mijn leeftijd. Zowel vanbinnen als vanbuiten.

Hoe vertragen we veroudering op celniveau het best? Tips van professor Eline Slagboom:

• Niet roken, wees heel zuinig met alcohol, eet gezond met veel groente, beweeg voldoende en zorg voor voldoende en regelmatige slaap.
• Je kunt elke dag opnieuw beginnen met gezond leven. Het werkt altijd. Overdrijf niet, want als je het niet volhoudt, raakt je stofwisseling alleen maar ontregeld. Elke dag een beetje meer bewegen, de trap nemen, lopen naar de supermarkt werkt veel beter dan opeens rigoureus te gaan sporten en er dan weer mee te stoppen. Sporten met een groepje of een vriendin houd je langer vol.
• Voel en kijk wat voor jou belangrijk is. Zit het ‘probleem’ in je voeding, je slaap of beweging? Vaak weten we dat zelf wel. Kijk vervolgens wat voor jou het beste werkt. Geven meetinstrumenten of -prestatie-apps je een kick, gebruik dat dan. Word je blij van wandelen of juist van fietsen?
• Onderhoud je sociale contacten. Met kinderen in huis gaat dat vanzelf. Gaan ze uit huis dan kan dat even heel lekker zijn maar 10 jaar later moet je alweer uitkijken dat je niet eenzaam wordt. Dat gaat sneller dan je denkt.
• Als je er geïnteresseerd in bent, kun je jezelf ook meten: je hebt bloedsuikermeters, cholesterol en bloeddrukmeters.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.