Baanbrekend onderzoek naar hoe we gezond en fit kunnen blijven

Hoe kan het toch dat de ene vijftigplusser superfit, gezond en scherp is en de andere al gebukt gaat onder allerlei ouderdomskwalen? Ik weet dat leefstijl een belangrijke rol speelt, maar ook tussen mensen die nagenoeg hetzelfde leven, zie je enorme verschillen. En hoe ouder, hoe groter die verschillen worden. We kennen allemaal wel een tachtigjarige die nog druk in de weer is met allerlei bestuurtjes en die huppelend op de tennisbaan staat. Een wereld van verschil met al die leeftijdgenoten die dementerend met een been in het graf staan. Waar zit ‘m dat precies in?

Een omvangrijk team van artsen, biologen, voedingsdeskundigen en epidemologen gaat naar die verschillen de komende jaren uitgebreid onderzoek doen met als doel: te kunnen bepalen hoe we veroudering het best kunnen afremmen. Aan het hoofd van dat onderzoek, waar achtenhalf miljoen euro voor is vrijgemaakt, staat Eline Slagboom, professor in de moleculaire epidemiologie.

Het geluk wil dat ik professor Slagboom mag interviewen over dit baanbrekende onderzoek.

Het zou toch fantastisch zijn wanneer we allemaal tot op hoge leeftijd fit en scherp kunnen blijven. Wat is de reden dat dit onderzoek er nu komt?

Eline Slagboom: ‘ We geven op dit moment veel meer geld uit aan het behandelen van ziekten dan het voorkomen ervan. Dat moet anders. Daarnaast bestaat er bij het afremmen van het verouderingsproces niet zoiets als one size fits all. We denken al snel: met flink veel bewegen en gezond eten komen we er wel. Maar de een heeft te maken overgewicht, de ander met spierafbraak en een derde met artrose. Die laatste groep moet bijvoorbeeld zeker bewegen, maar wel anders dan de eerste twee omdat bij verkeerd bewegen de schade in het kraakbeen verergerd kan worden.’

Een preventieplan op maat dus. Hoe zou dat in zijn werk moeten gaan?

’Er zijn drie pijlers in het onderzoek. De eerste pijler is: testen te bedenken waarmee je mensen in verschillende groepen kunt verdelen op basis van hun gezondheidsrisico’s of hun “biologische leeftijd”. Dat kun je doen door op een nieuwe manier resultaten te combineren van bijvoorbeeld bloedonderzoek, geheugentestjes en knijpkrachttestjes. Je kunt dan zeggen: u valt in de groep die langzaam veroudert en goed bestand is tegen behandeling of: u valt in een groep van mensen die snel veroudert, lichamelijke kwetsbaarheid in meer weefsels ontwikkelt en mogelijk slechter zal reageren op een standaardbehandeling. De tweede pijler van het onderzoek is, dat we willen bestuderen hoeveel winst er te behalen is met leefstijlaanpassing voor elk van die groepen. Wat gebeurt er als mensen op basis van hun persoonlijke risico zelf in actie komen om bijvoorbeeld de darmen, de spieren, de stofwisseling of het immuunsysteem op orde te brengen? Ook willen we bekijken hoe we ouderdomsziektes vóór kunnen zijn. Dus niet pas ingrijpen wanneer de bloeddruk te hoog is en er medicijnen aan te pas komen, maar al veel eerder, wanneer de bloeddruk begint te stijgen. De bedoeling is, dat we veel meer gaan letten op de biologische leeftijd van mensen dan op de kalenderleeftijd.’

Dat klinkt mij als muziek in de oren. Wordt er in uw onderzoek ook nog gekeken naar de ontwikkeling van ‘anti-aging’-medicijnen?

‘In ons team zitten wetenschappers die zich al jaren bezighouden met de mechanismen die een rol spelen in het verouderingsproces. De derde pijler van het onderzoek is dan ook, het ontwikkelen van stoffen die veroudering afremmen, door de cellulaire veroudering tegen te gaan. Voor sommige mechanismen is de ontwikkeling van medicijnen al heel ver.’

Ik hoor vaak wonderlijke verhalen over metformine, Niagen, NAD en andere supplementen die veroudering zouden kunnen afremmen.

‘Er zijn natuurlijk altijd geruchten met betrekking tot anti-aging “silver bullets”. Van metformine, resveratrol, hoge doses vitaminen, NAD, is niet met wetenschappelijke studies bewezen dat ze bij mensen werken om veroudering af te remmen. Glaxo/Wellcome bijvoorbeeld, heeft een aantal jaren geleden een flink bedrag voor een startup met het “wondermiddel” resveratrol  betaald om het twee jaar later weer te laten vallen. Kortom, het bewijs voor anti-aging-middelen bij de mens is vaak nog zwak. Ook al werken sommige van die stoffen wel heel succesvol in onderzoek met muizen, fruitvliegen en wormen.’

En als het om rimpels gaat heeft uw team daar nog een geheime tip voor?

‘Haha! Nee, de veruit beste manier om huidveroudering te voorkomen, is dagelijks een moisturizer te gebruiken met minstens factor 30 anti-uva/uvb-filter, plus een moisturizer als nachtcrème. Kleine rimpels kunnen ook worden weggewerkt met retinol en alpha-hydroxyzuurpreparaten, maar de uv-filtering is het belangrijkst.’

Gouden regels van professor Slagboom

1. Bij bewegen denken we al gauw aan de sportschool. Maar dat is helemaal niet nodig. Het moet meer een mindset worden bewegen in het dagelijkse leven op te nemen. Minstens dertig minuten per dag, twee uur in het weekend en: neem trap in plaats van de lift.
2. Een goed dieet. Dat betekent: rijk aan eiwit, onverzadigde (olijfolie) en meervoudig onverzadigde vetten – bijvoorbeeld minstens tweemaal vis per week. Daarbij veel fruit en groenten, weinig rood vlees, volkorengranen, weinig alcohol.
3. Voorkomen van overgewicht, bijvoorbeeld een- of tweemaal vasten per maand en/of vijf tot tien procent gewicht verliezen, zodat je onder een BMI van 25 komt. Vasten is met name een effectieve manier om het metabolisme te ‘resetten’. Niet-gezonde mensen en mensen boven de zestig moeten uitkijken met vasten, want het kan ook afbraak van weefsel (zoals spieren) in gang zetten, wat niet gemakkelijk terug te winnen is.
4. Laat regelmatig de bloeddruk meten, om hoge bloeddruk door overmatige stress te corrigeren met anti-stressgedrag. Als het niet anders kan: met medicijnen, maar gebruik die dan ook. Veel mensen doen dat niet.
5. Sociale interactie is ook heel belangrijk en wordt vaak onderschat: weinig sociale contacten hebben, kan risico’s met hart- en vaatziekten opleveren die vergelijkbaar zijn met het effect van roken.

Dit artikel van mij is eerder verschenen in het tijdschrift Nouveau

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de nieuwsbrief.