Er verandert van alles aan je vagina. Gynaecoloog Dorenda van Dijken geeft uitleg en praktische tips

Ook ‘down under’ verandert er van alles als we ouder worden, en niet altijd in positieve zin. Gelukkig kun je heel veel doen om de vagina in goede conditie te houden. Want, wat voor spieren, botten, huid en andere lichaamsdelen geldt, geldt ook voor de vagina: als je er goed voor zorgt, blijft veel ellende bespaard en kun je er nog lang van genieten.

3 vragen aan Dorenda van Dijken, gynaecoloog aan het OLVG Amsterdam en voorzitter van de Dutch Menopause Society

Wat gebeurt er precies met de vagina als we ouder worden?

“Het is bij iedereen verschillend maar over het algemeen wordt de vagina -door de daling van het hormoon oestrogeen- strakker, kleiner en minder elastisch. De vaginawand wordt dunner waardoor de vagina gevoeliger wordt en er gemakkelijk wondjes en infecties kunnen ontstaan. Dit kan pijn bij penetratie geven, maar je kunt er ook last van hebben als je fietst, plast of loopt. Ook kan de clitoris gevoeliger worden omdat het vetweefsel om de clitoris heen dunner wordt. Snelle seks met penetratie zoals vroeger, is er meestal niet meer bij omdat de vagina in de ‘normale’ stand droger is. Het klinkt dramatisch maar je hóeft er geen last van te hebben. Wat sowieso een misverstand is dat je minder vochtig wordt. De vagina is weliswaar in ‘normale stand’ droger maar kan in opgewonden stand net zo vochtig worden als voor de overgang.  Je moet dus voldoende opgewonden zijn en daarvoor heb je misschien meer tijd en prikkels nodig dan voorheen.”

Helpt hormoonsuppletie tijdens de overgang om de klachten te verminderen?

“Hormoontherapie kan helpen wan­neer je minder zin hebt in seks door klachten als nachtzweten, moeheid en stem­mingen. Maar vaginale droogheid met branderigheid, kleine wondjes of pijn als gevolg -ook wel atrofie genoemd- verhelp je er niet altijd mee. Daarvoor bestaan er goed crèmes en vaginale tabletten die een heel zwak type oestrogeen bevatten. Oestrogeen bouwt de bekleding van de vaginahuid op en verbe­tert de doorbloeding. Zoals Synapause oestriolcreme  of Vagifem oestradioltabletten.  Crèmes zonder oestrogeen zijn er ook: Hyalofemme vaginale gel op basis van verzwakt hyaluronzuur, Premeno Duo met ver­zwakt hyaluronzuur en melkzuur (her­stelt de zuurgraad).

Wat kun je nog meer doen om je vagina in goede conditie te houden?

“Het komt vaak voor dat vrouwen met vaginale atrofie geen seks meer hebben. Dat is jammer. Seksueel actief zijn zorgt namelijk voor een goede bloedtoevoer naar de genitaliën. Als je geen partner hebt of geen seks hebt met penetratie kun je ook met een dildo of vibrator de bloedtoevoer stimuleren. Ook hier geldt: use it or you lose it. Er hoeft niet per se iets naar binnen, het gaat om de opwinding en eventueel orgasme . Vrouwen met een verhoogde bekkenbodemspierspanning kunnen vaak geen penetratie hebben doordat ze de opening vernauwen door het knijpen van de spieren en ze zijn vaak ook niet seksueel opgewonden door de pijn van de spieren of door de angst voor pijn bij penetratie. Naast fysiotherapie helpt het dan ook de spieren te laten wennen aan de aanraking door de opening van de vagina soepel te masseren met een verzachtende crème zoals vaseline of een olie.Gebruik geen zeep en poeder op de vulva, stop met het gebruik van wasverzachters voor je ondergoed en draag geen inlegkruisjes.”

Vulva
Voor alle duidelijkheid: de vulva is het uitwendige gedeelte, bestaande uit de schaamlippen, het topje van de clitoris en de ingang van de vagina. De vagina zelf is enkel het inwendige deel. Je vulva verandert tot in je vijftigerjaren vrijwel niet. Maar daarna kan het weefsel bleker en gladder worden, de schaamlippen dunner en de vulva in z’n geheel aan volume verliezen. De huid van de vulva kun je goed behandelen met geurloze kokosolie of een neutrale vette zalf. Als je daarmee regelmatig smeert en masseert, houd je de huid soepel en zacht. Heb je te maken met vulvaklachten? Kijk op Vulvapoli.nl

En dan nog even dit:

1. Meer dan 50%  heeft last van vaginale droogheid. (atrofie)
Niet iedere vrouw die na de overgang last heeft van atrofie gaat ermee naar de dokter, waardoor het werkelijke aantal vrouwen moeilijk is in te schatten. Onderzoeken laten verschillende percentages zien. Van 50% tot 83%.

2. Geen laser of ledlicht
Veel vrouwen die vaginale klachten hebben na de overgang zoals droogheid en irritatie zoeken hun toevlucht in lasertherapie. Met een laserapparaat worden gecontroleerde ‘brandwondjes’ in de vaginawand gemaakt. De gedachte is dat het herstelproces dat daarop volgt ervoor zorgt dat de vaginawand weer steviger en elastischer wordt. Verschillende klinieken bieden laserbehandeling aan voor dit gebied en beloven ‘ vaginale verjonging’. Recent onderzoek heeft echter aangetoond dat laserbehandelingen bij vaginale klachten niet helpt. Gynaecoloog Dorenda van Dijken: ‘Laserbehandelingen zijn niet effectiever dan eerder genoemde producten en worden afgeraden door de FDA.’

3. Glijmiddelen in alle soorten en maten
Veel gynaecologen zijn van mening zijn dat glijmiddel eigenlijk niet nodig zou hoeven te zijn omdat je daarmee verdoezelt dat je niet genoeg opgewonden bent. Vaginaal opwindingsvocht kun je vergelijken met een erectie bij mannen. Ja, het gaat allemaal wat moeizamer als je ouder wordt, maar het mechanisme werkt nog tot in lengte van dagen. Als er niet voldoende opwindingsvocht is, ben je dus niet voldoende opgewonden.  Atrofie verhelp je er niet mee. Vind je het toch prettig om glijmiddel te gebruiken om penetratie te vergemakkelijken, gebruik dan glijmiddel op siliconen- of oliebasis. Glijmiddel op waterbasis droogt alleen nog maar meer uit. Er zijn ook glijmiddelen die de bloedtoevoer naar de clitoris stimuleren. Deze erotisch stimulerende gels en serums kunnen voor een fijne sensatie en meer gevoel in de clitoris zorgen. 

4. Spiegeltje, Spiegeltje aan de (vagina)wand
We weten het wel, maar we doen het bijna niet: de vagina en vulva bekijken met een spiegel. Waarom wel je gezicht bestuderen en verzorgen maar niet je vagina? Het is alleen al goed om veranderingen te signaleren. Sommige vrouwen krijgen na de overgang te maken met Lichen Sclerosus, een huidaandoening waarbij de huid stugger wordt en door verlies van pigment wittig van kleur wordt. In de meeste gevallen ontstaat het bij vrouwen tussen het 45^e en 60^e levensjaar. Lichen sclerosus is te herkennen aan bleke, soms glanzende plekken, dunnere huid, kloofjes, soms dikkere plekken of wondjes en bloeduitstortingen. Lichen sclerosus geeft bij de geslachtsdelen meestal jeuk- en soms pijnklachten.  Op lsnederland.nl kun je informatie en tips vinden.

In het buitenland en online kun je speciale ‘between legs mirrors’ kopen. Maar een gewone handspiegel volstaat natuurlijk ook.

5. Andere geur
De zuurgraad van een vagina is normaal gesproken vrij laag (is zuur): de pH waarde ligt over het algemeen tussen de 3.8 en 4.5. De zurige geur is dus heel normaal en wordt veroorzaakt door ‘goede’ bacteriën die van nature in en rondom de vagina zitten. Tijdens de overgang kan door verandering in de microbiële-balans de vaginale afscheiding wat sterker gaan ruiken. Maak je je er zorgen over ga dan naar de huisarts. Gebruik in ieder geval geen vaginale douches. Die doen meer kwaad dan goed. Ga bij twijfel of gekleurde afscheiding naar de huisarts.

6. Blijf er niet mee zitten!
Bijna de helft van de vrouwen die na de overgang last van heeft van klachten aan vagina of vulva, zoals jeuk, een brandend of prikkend gevoel, pijn, irritatie, droogheid, afscheiding of geur raadpleegt hiervoor geen arts. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek onder 358 vrouwen van 55 jaar en ouder. Zonde want er valt zoveel tegen te doen. Stap naar je huisarts of ga bij blijvende klachten naar een gynaecoloog. Meestal is een kweek en inwendig onderzoek voldoende.

Dit artikel heb ik eerder geschreven voor het tijdschrift Radar+

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.