Hart en vaten zijn te beschermen, ook in en na de overgang

Al ruim 4 jaar schrijf ik over gezond en leuk ouder worden en hoe we dat voor elkaar kunnen krijgen. Van spieren tot botten en van ontspanning tot beweging, het is allemaal al een keer aan bod geweest. Maar over het allerbelangrijkste orgaan, ons hart -maar ook onze vaten- heb ik nog nooit een wetenschapper geïnterviewd. En ik weet wel hoe dat komt; ik word namelijk een beetje bang van het onderwerp. Hart- en vaatziekten zijn voor mij een soort kwaad waar we geen grip op hebben. 1 op de 4 vrouwen in Nederland sterft er immers aan. Toch blijkt het veel minder een kwestie van geluk of pech te zijn dan ik altijd heb gedacht. Maar liefst 80%(!) van de hart- en vaatziekten is het gevolg van een verkeerde leefstijl. Die leefstijl wordt nog belangrijker wanneer je de 40 gepasseerd bent omdat tot die tijd ons hart en onze vaten beschermd worden door hormonen, oestrogenen om precies te zijn. Eenmaal in en na de overgang wordt de bescherming een stuk minder.

Cardioloog dr. Janneke Wittekoek schreef samen met gynaecoloog Dorenda van Dijken het boek Hart&Hormonen om vrouwen te wijzen op de risico’s maar vooral om te laten zien hoe je al die risico’s kunt verkleinen. Een positief boek waar je gemotiveerd van raakt, in plaats van bang. Ik maak een afspraak met Janneke Wittekoek om het fijne te weten te komen over de relatie tussen hart en hormonen maar vooral om van haar de allerbeste tips te krijgen.

Hoe komt het precies dat we vatbaarder worden voor hart- en vaat problemen als we in de overgang komen?

Janneke: “Dat heeft te maken met verschillende factoren. Allereerst bieden oestrogenen bescherming tegen het stugger worden en verstijven van hart- en bloedvaten. Een kleine daling van oestrogeen heeft al effect op de elasticiteit van de vaatwand. Daarnaast heeft de daling invloed op het immuunsysteem wat ook effect heeft op het vaatstelsel. Oestrogeen is echt een krachtige antioxidant die aderverkalking helpt te voorkomen. Los daarvan zorgt de oestrogeendaling ook voor stijging van de bloeddruk en het slechte cholesterol. Bij eenderde van de vrouwen zie je na de menopauze (je laatste ongesteldheid, red.) een hogere bloeddruk, zelfs als die voorheen altijd goed was. En het slechte cholesterol kan tijdens de overgang met wel 14% toenemen.

Om nog maar even door te gaan, door de veranderende hormoonspiegels daalt je stofwisseling waardoor je sneller aankomt en het vet zich meer gaat centreren rond de buik. Hart- en vaatproblemen ontstaan vrijwel nooit door één factor, het is meestal een optelsom. Je bent bijvoorbeeld net wat te zwaar, je beweegt te weinig én je hebt te hoge cholesterolwaarden, of: je hebt te veel negatieve stress én een te hoge bloeddruk. Het zijn die combinaties die problemen geven. Je moet dus nog meer op je leefstijl letten dan voorheen. Maar het mooie is dat het effect van een kleine verandering al heel groot kan zijn.”

Als de overgang zo’n aanslag pleegt op de hartgezondheid dan vullen we dat tekort aan oestrogenen toch gewoon aan door middel van hormoonsuppletie?

“Helaas, zo werkt dat niet. Als je heel vroeg in de overgang komt en direct rondom de menopauze met hormoontherapie begint dan biedt dit wel degelijk bescherming aan hart en vaten. Maar als je boven de 45 bent, is je vaatstelsel al wat ouder en reageert het helaas niet meer zo gunstig op hormoontherapie. Hormoonsuppletie kan vrouwen die op normale leeftijd in de overgang komen helpen om hun klachten zoals opvliegers, slapeloosheid en stemmingswisselingen te verminderen maar het verkleint de kans op hart- en vaatziekten niet. Dat heeft te maken met het feit dat de receptoren die de oestrogeen opvangen langzaam maar zeker minder werken waardoor er niks meer met het oestrogeen gedaan wordt en het in de vaatwand terechtkomt, wat alleen maar eerder voor aderverkalking zorgt. Vrouwen die al tien jaar of langer de menopauze achter de rug hebben, kunnen zelfs beter geen hormoonsuppletie meer gebruiken. Door hun verouderde en verstarde hart en bloedvaten hebben ze een hoger risico op hart- en vaataandoeningen zoals een infarct of een beroerte.”

En waar herken ik hart- en vaatproblemen aan?

“Aan een beklemmend gevoel in de borststreek, alsof je BH te strak zit, meestal aan het eind van de dag. Of wanneer je niet goed kunt doorzuchten na een inspanning of stressvolle bezigheid. Ook is pijn tussen de schouders, alsof je in een soort harnas zit en extreme vermoeidheid een signaal. Vrouwen hebben minder gauw last van dichtgeslibde aderen maar meer van verkrampingen van het bloedvat wat je niet ziet bij kransslagaderonderzoek. Daardoor worden vrouwen vaak teruggestuurd naar huis met de boodschap het rustiger aan te doen, terwijl er dus wel degelijk iets aan de hand is.”

Gelukkig is er ook na je 50^e heel veel gezondheidswinst te behalen.

Praktische tips van Janneke Wittekoek om hart- en vaatproblemen tegen te gaan.

• Bewegen op 1
  Zorg ervoor dat je iedere dag 30 minuten aan stuk beweegt. Ouder worden, de overgang of kwaaltjes zijn geen excuus, er is altijd wel een manier te vinden om te sporten of te bewegen. Koud afdouchen of een duik in koud water stimuleert de vaatfunctie.
• Weet wat je eet
  + Inmiddels is wel bekend dat een gebalanceerd en evenwichtig eetpatroon inhoudt dat je minimaal 200 gram groente en 200 gram fruit per dag moet eten. En daarnaast veel peulvruchten, noten, vette vis en volkoren graanproducten.
  + Antioxidanten en omega-3 zijn stoffen die essentieel zijn om ons hart gezond te houden. Je vindt ze bijvoorbeeld in: Appel, avocado, blauwe bessen, pure chocola, broccoli, havermout, noten, kaneel, knoflook en kurkuma.
  + Vaak eten we meer dan we denken. Hou eens een eetdagboek bij, het werkt echt om te zien waar je kan minderen. Handige apps hiervoor zijn: MyFitnessPal en FatSecret
  + Voedingssupplementen zijn niet nodig als je de hele dag super gezond eet, doe je dat niet dan kunnen ze zeker ondersteuning bieden. Denk aan: Omega 3-visolie, arginine, rode gistrijst, lecithine, magnesium, vitamine C, selenium en fytosterolen.
• Vermijd boosdoeners
  Het spreekt voor zich; niet roken en wees matig met alcohol, dat wil zeggen, drink niks of maximaal 1 glas per dag.
• Ontspanning
  Vermijd stress en slaap ongeveer 8 uur per nacht
• Ken je getallen
  Het is heel belangrijk om regelmatig je bloeddruk, cholesterol- en glucosewaarden te laten meten. Vraag het aan je huisarts of koop een thuistest.
  Voor je gewicht geldt: een body mass index lager dan 25 en een buikomvang onder de 88 cm.

Dit artikel van mij heeft eerder in het tijdschrift Nouveau gestaan.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief