Nieuwe medicijnen en stoffen die veroudering tegengaan

Als healthy aging-freak kom ik regelmatig artikelen tegen waarin een geweldige revolutionaire doorbraak wordt aangekondigd op het gebied van gezond ouder worden en veroudering vertragen. ‘Anti-verouderingsmiddel mogelijk over 3 jaar op de markt’  staat er dan, of: ‘Levenelixer voor het eerst op mensen getest en het werkt! Of: ‘Wondermiddel Proxofim als verjongingskuur’. Het zijn over het algemeen geen loze kreten maar conclusies uit wetenschappelijke rapporten. Overal hoor en lees ik dat het niet lang meer zal duren voordat we met gemak de 130 halen en er middelen bestaan die verouderingsziekten zoals dementie, diabetes, en hart vaatziekten doen verdwijnen. Maar hoe lang duurt dat dan nog en welke ontwikkelingen zijn het meest veel belovend? En, hoe zit het met al die supplementen of medicijnen waarvan gezegd wordt dat je er langer jong door blijft zoals NAD+, Metformine en Resveratrol?

Ik vraag het aan prof. Dr. Riekelt Houtkooper hoogleraar Translationeel Metabolisme aan de Faculteit der Geneeskunde van de Universiteit van Amsterdam, hij is gespecialiseerd in de (cel)stofwisseling in het lichaam, de veroudering van cellen en de stoffen en voeding die invloed hebben op dat verouderingsproces.

Professor Houtkooper: ‘Veroudering is natuurlijk iets wat al heel lang bestaat, maar pas de laatste decennia zijn we tot de ontdekking gekomen dat het niet een proces is waar we lijdzaam op toe hoeven te zien. Er valt wel degelijk wat aan te doen. Wereldwijd wordt onderzoek gedaan naar wat veroudering precies is en hoe het proces van ouder worden vertraagd kan worden. Niet eens zozeer om het leven te verlengen als wel om de ziekten die ermee gepaard gaan tegen te gaan. De grootste oorzaak van aandoeningen als hart- en vaatziekten, alzheimer, kanker, diabetes is immers veroudering. Pak je veroudering aan, dan pak je ook die ziekten aan, dat is de gedachte.’

En wat is veroudering dan precies volgens u?
‘Er bestaan verschillende theorieën over hoe en waardoor het lichaam veroudert. De ene theorie gaat ervan uit dat veroudering te maken heeft met senescente cellen, beschadigde cellen die zichzelf niet meer kunnen repareren en die als zombies in weefsels achterblijven. Ze stoten schadelijke stoffen uit die weer voor ontstekingen en verouderingsziekten zorgen. Een andere theorie zegt dat veroudering optreedt doordat er schade ontstaat aan de mitochondriën, de energiecentrales van de cellen. Elke cel bevat mitochondriën die de cel van energie voorzien om goed te kunnen functioneren. Als we ouder worden werken die mitochondriën niet meer of niet meer goed. En zo zijn er meerdere theorieën. In 2013 is er een rapport opgesteld van de 9 mechanismen die de snelheid van veroudering en levensduur bepalen.
De ‘hallmarks of ageing’ genoemd. De senescente cellen-theorie en mitochondriën theorie zijn daar voorbeelden van. Zo zijn er ook theorieën over autofagie, telomeren en eiwitsynthese. Allemaal lichamelijke processen die minder goed verlopen. Hoewel al deze theorieën kloppen kunnen ze niet los van elkaar gezien worden. Zo weten we inmiddels dat de slecht functionerende mitochondriën ook een bijdrage kunnen leveren het ontstaan van senescente cellen, om maar één voorbeeld te noemen. Toch is het voor wetenschappers onmogelijk om naar alle processen tegelijk te kijken en daarom focust iedere onderzoeksgroep zich op zijn eigen vakgebied.’

Welke oplossingen zijn er inmiddels gevonden?
Er wordt natuurlijk overal onderzocht hoe er invloed uitgeoefend kan worden op deze processen. Veel stoffen of methoden hebben hun positieve werking al laten zien in het lab en op proefdieren. Zo zijn er middelen ontwikkeld die senescente cellen kunnen opruimen en stoffen die de aanmaak en functie van mitochondriën stimuleert. Veelal met verbluffende resultaten. Muizen die jonger worden, meer haar krijgen, die langer leven en minder ziekten vertonen. Dat zijn ook de berichten die je in de kranten leest. Maar nu wordt het pas echt interessant, omdat de fase aanbreekt van klinische studies op mensen. Her en der zijn die al opgestart, uiteraard kosten die meer tijd, maar ik verwacht dat er binnen vijf jaar een aantal interessante doorbraken zal plaatsvinden op verschillende terreinen. Er is ontzettend veel perspectief. De vraag wie en wanneer de middelen of behandeling krijgt om veroudering tegen te gaan, moet dan nog wel beantwoord worden. Vijftigers van nu zullen er vroeg of laat van kunnen profiteren.’

Langer leven met bijzondere stoffen

NAD+, Resveratrol, en Rapamycine. Stoffen die als levenselixers in de markt worden gezet omdat in studies is aangetoond dat ze verouderingsprocessen tegengaan. Google de namen en je vindt honderden voedingssupplementen. Ondanks dat bekend is dat deze stoffen een rol spelen bij veroudering en onderzoeken met dieren positieve resultaten geven, raadt professor Houtkooper het niet aan ze te gebruiken. Er zijn nog onvoldoende klinische studies bij mensen gedaan. ‘Je weet niet óf het werkt bij mensen, wat het met de celgroei doet en wat het effect op lange termijn is. Maar, we weten er al wel veel van en resultaten van klinische studies laten niet meer lang op zich wachten. Nog heel even geduld dus.’

De stoffen waar professor Houtkooper het meest van verwacht:

Metformine
Metformine is een bestaand en goed onderzocht medicijn tegen diabetes. Als ‘bijwerking’ blijkt het middel een positief effect te hebben op de mitochondriën. Met name in de lever. Het zou in een aangepaste vorm ook als anti-verouderingsmiddel ingezet kunnen worden. Momenteel wordt er grondig onderzoek naar gedaan. Houtkooper: ‘Ik verwacht dat dit het eerste middel zal zijn waarvan bekend wordt of we het kunnen gaan gebruiken om veroudering tegen te gaan.’

Alfa Ketoglutaraat (AKG)
Dit is een lichaamseigen stof die gevormd wordt in de mitochondriën. Het speelt een belangrijke rol bij de omzetting van voeding in energie. Hoe ouder je wordt hoe minder van dit molecuul in het lichaam aanwezig is. Bij dieren blijkt het toedienen van Alfa Ketoglutaraat de levensduur te kunnen verlengen. Verouderingsprofessor Andrea Maier is samen met haar collega Brian Kennedy van The Centre for Healthy Longevity bezig met klinische studies naar Alfa Ketoglutaraat. De onderzoeken zijn veel belovend en in een ver stadium. De verwachting is dat we binnen een paar jaar weten wat het (lange termijn) effect is op mensen.

Nicotinamide Adenine Dinucleotide (NAD+)
Dit is een chemische stof die in alle cellen in het lichaam aanwezig is en essentieel is voor de energiestofwisseling. Het is bekend dat NAD+ verminderd aanwezig is bij oudere mensen. Bij veroudering gaat er duidelijk iets mis met de stof. Dierstudies hebben aangetoond dat het verhogen van NAD+ verjongende effecten geeft. NMN (Nicotinamide Mononucleotide) of NR (Nicotinamide riboside) stoffen die in de cel worden omgezet in NAD+ is ook al onderzocht bij mensen, maar laten nog wisselende resultaten zien. Er is dus nog meer onderzoek nodig.

Glycine
Net als Alfa Ketoglutaraat en NAD+ is glycine een lichaamseigen stof. Het mooie daarvan is dat de veiligheidseisen voor onderzoek en gebruik minder streng zijn. Je kunt het veel gemakkelijker onderzoeken dan een geneesmiddel. Glycine is een aminozuur dat een beschermde functie heeft tegen veroudering. Onderzoeken op wormen en muizen laten zien dat het geven van glycine zorgt voor een significante langere levensduur. Ook is bij mensen ontdekt dat de genen die betrokken zijn bij de huishouding van glycine verband hebben met een verminderde kans op hart en vaatziekten. Het wachten is nu op klinische studies.

Dit artikel heb ik eerder geschreven voor het tijdschrift Nouveau.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.