Osteoporose: herkennen en voorkomen

Bij osteoporose denk ik altijd aan oudere mensen, aan zeventigers en tachtigers. Niet aan mezelf in elk geval. Toch hoor ik het woord steeds vaker vallen in mijn omgeving. Lieve hemel, moet ik me nu al zorgen gaan maken om mijn botten?

Ik weet dat osteoporose ‘broze botten’ betekent en dat de botstructuur er dan uit gaat zien als die van een Bros-reep (je weet wel, van Adèle Bloemendaal), maar of dit hetzelfde is als gewone botontkalking weet ik niet eens, en ook niet of je het kan voorkomen. Tijd om me er eens in te verdiepen. Al googelend stuit ik op de naam van huisarts Ton Boermans, die zich al meer dan 25 jaar bezighoudt met osteoporose. Die moet ik hebben. Gelukkig wil hij me graag te woord staan. Eerst maar eens even horen wat er eigenlijk gebeurt met onze botten als we ouder worden.

Boermans: ‘Tot ongeveer je 25ste bouw je bot op. Op een gegeven moment zit je op je maximale botopbouw, ook wel piekbotmassa genoemd. Hoe groot die is, is grotendeels erfelijk bepaald. Vervolgens blijf je lange tijd in een soort constante fase, waarin er geen bot meer wordt opgebouwd maar ook nauwelijks afgebroken. Maar dan… dan komt de overgang en wordt de botmassa in een klap een stuk minder.’

Weer die overgang?

‘Ja, de menopauze is wel de grootste boosdoener, maar ouderdom op zich speelt ook een rol. Mannen krijgen er ook mee te maken, alleen gaat het proces bij hen veel langzamer. Het zit zo:
botten bestaan voor een groot deel uit levend materiaal, de botcellen. Die botcellen bestaan uit opbouwcellen en afbraakcellen. Naarmate je ouder wordt nemen de opbouwcellen af en de afbraakcellen toe. Het afbraakproces wordt normaal gesproken afgeremd door oestrogenen, maar als je minder oestrogenen aanmaakt, worden de afbraakcellen dus niet meer tegengehouden en wordt er meer afgebroken.’

Waarom gebruiken we dan geen hormoonsuppletie tegen botontkalking?

‘Ja, dat is een goede vraag. Het is wetenschappelijk aangetoond dat hormoonsuppletie, in de vorm van oestrogenen en progesteron, de botten langer sterk houden. Vooral oestrogenen zijn pokon voor de botten. Maar in Nederland zijn we daar heel terughoudend in. Ik vind dat wij als huisartsen vrouwen in de overgang te veel in de kou laten staan. In vergelijking met andere Europese landen wordt hier (aan vrouwen in de overgang) het minst vaak hormonen voorgeschreven. Op basis van een Amerikaans onderzoek uit de jaren negentig, waaruit zou blijken dat hormoonsuppletie meer borstkanker geeft, zijn we heel terughoudend geworden, terwijl er veel op dat onderzoek aan te merken is en er inmiddels veel veranderd is.’

Hm, jammer. Maar hoe weet ik of ik te maken heb met osteoporose of gewone botontkalking?

‘Als je niet je botdichtheid laat meten, is dat heel moeilijk te zeggen. Vaak kom je er pas achter als je iets breekt. Via een Dexascan kun je je botdichtheid laten meten. Die wordt uitgedrukt in een T-score. Is die lager dan -2,5, dan heb je te maken met osteoporose. Is de T-score hoger, dan heb je te maken met normale botafbraak. Osteoporose leidt niet alleen tot botbreuken, maar veroorzaakt ook pijn. Het hele bewegingsapparaat wordt minder.’

Kan iedereen zo’n Dexascan laten maken?

‘Nee, de huisarts zal je pas doorverwijzen als er reden toe is. Bijvoorbeeld als een van je ouders een heup gebroken heeft, botontkalking in je familie voorkomt, wanneer je zelf al een keer iets gebroken hebt of als je mager bent. Wereldwijd heeft één op de drie vrouwen boven de zestig te maken met osteoporose. Bij twee derde wordt er dus wel bot afgebroken, maar is de botdichtheid nog relatief in orde.’

Stel, ik blijk nu osteoporose te hebben. Is er dan iets tegen te doen?

‘Ja, er zijn enkele medicijnen, waarvan de bisfosfonaten de bekendste zijn. Ze werken goed, maar het nadeel is dat je ze maar maximaal tien jaar mag gebruiken omdat er nog te weinig over bekend is. We weten niet wat de bijwerkingen zijn op langere termijn. Dat betekent dat je het gebruik ervan zo lang mogelijk moet uitstellen. Ben je bijvoorbeeld vijftig, dan zou je ze dus maximaal tot je zestigste mogen slikken, terwijl je dan nog een lange tijd mee moet en je botten alleen maar brozer worden. Beter is het dus om het zo lang mogelijk uit te stellen.’

Eigenlijk kan ik er dus nu niks tegen doen?

‘Jawel, je kunt zelf heel veel doen om osteoporose en gewone botontkalking af te remmen. Allereerst is beweging essentieel om je botten sterk te houden. Daarnaast is het van belang dat je voldoende bouwstoffen binnenkrijgt. Calcium is éen van de belangrijkste. We hebben zelf een voorraad van zo’n 1,5 kilo in ons lichaam. Als je te weinig calcium binnenkrijgt, wordt er calcium uit je botten gehaald. Dat wil je niet. Als je zo’n vier tot vijf zuiveleenheden per dag neemt, denk aan plakjes kaas, een bakje kwark, yoghurt enzovoort, dan krijg je voldoende binnen. Haal je dat niet, dan kun je het aanvullen met een supplement: duizend gram per dag als je helemaal geen zuivel eet, vijfhonderd gram als je maar een paar eenheden eet. En natuurlijk niet roken, want dat is funest voor je botten.’

De conclusie is dus eigenlijk dat het niet zoveel zin heeft om nu al te weten of je te maken hebt, of gaat krijgen, met osteoporose omdat het niet goed is nu al medicijnen te slikken. Bewegen en goed eten, blijkt weer het allerbeste middel te zijn. Die botten krijgen mij niet klein.

Betere Botten

+ Botontkalking voel of merk je nauwelijks. Meestal begint het bij je heupen, dijbenen en onderrug, maar ook in de wervels van je hals. Dat is ook de reden waarom we krimpen als we ouder worden. We zakken een beetje in doordat de tussenwervelschijven dunner worden.

+ Je kan voldoende calcium binnenkrijgen maar als het lichaam niet in staat is om het op te nemen, heb je er niks aan. Daarom is het van belang om voldoende vitamine D3, via zonlicht of supplement, binnen te krijgen. Vitamine D3 zorgt ervoor dat het calcium uit de voeding wordt opgenomen. Andere belangrijke hulpstoffen zijn vitamine K2 en magnesium.

+ Groene bladgroenten, broccoli, Chinese kool, groene kool, havermout en amandelen zijn ook goede calciumbronnen.

(Dit artikel heeft eerder in Nouveau gestaan)

Wil je weten wat jouw risico is op osteoporose? Doe dan deze test van de osteoporose vereniging

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de nieuwsbrief.