“Overgang taboe? Nee allang niet meer, maar er valt nog wel veel te halen”

Ik vind dat de overgang al lang geen taboe meer is, maar qua voorlichting en begrip op het werk valt er nog heel veel te halen. Mijn brief voor het nieuwe kabinet ligt al klaar.

Geachte minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (wie dat ook in het nieuwe kabinet moge worden),

Graag wil ik u het volgende voorleggen. Zoals u weet kunnen vrouwen hinderlijke klachten ondervinden tijdens de overgang. Volgens onderzoek van het tijdschrift Nouveau onder 880 vrouwen, ervaart maar liefst twee derde (!) van de vrouwen overgangsklachten. Het gaat dus niet zomaar om een klein clubje. De meesten van hen (62%) wordt door deze klachten ook nog eens belemmerd in het werk. Nu denkt u bij de overgang wellicht aan opvliegers, nachtzweten, slecht slapen, en wat moodswings, maar de overgang is zoveel meer dan dat. Wist u dat een derde van de vrouwen door de daling van het oestrogeen een verhoogde bloeddruk krijgt en twee derde een verhoogd cholesterol? Heel veel psychische en lichamelijke veranderingen van een vertraagde stofwisseling tot stemmingsklachten zijn onbekend of worden niet direct in verband gebracht met de overgang. En dat is precies de reden waarom ik mij met het volgende voorstel tot u wend.

Het lijkt mij een heel goed plan wanneer iedere vrouw die veertig wordt een informatieve brochure over de overgang thuisgestuurd krijgt met daarin een uitnodiging voor een consult bij een verpleegkundig overgangsconsulent. Tijdens dat gesprek wordt uitgelegd welke veranderingen de peri- en postmenopauze met zich mee kunnen brengen. Maar vooral ook: welke (preventieve) maatregelen genomen kunnen worden en welke vormen van hormoonsuppletie mogelijk zijn om zo goed mogelijk door de overgang te komen. Het scheelt zo ontzettend veel wanneer je weet wat er gebeurt en wat je kunt doen om klachten te verhelpen.

Niet alleen vrouwen in de menopauze zullen hier baat bij hebben, maar de hele maatschappij! Overgangsklachten kunnen leiden tot een lagere productiviteit, minder werkplezier, en verzuim. Het is hoe dan ook belangrijk dat het onderwerp in het nieuwe regeringsbeleid hoger op de politieke agenda komt te staan. Vooral om de overgang beter bespreekbaar te maken op de werkvloer. Dat zorgt niet alleen voor tevreden werknemers en werkgevers, het scheelt ook nog eens tonnen aan verzuimkosten per jaar!

Hopende dat u bovenstaande plan in serieuze overweging wil nemen, groet ik u hartelijk,

Hoogachtend,

Wies Verbeek (59)

Deze brief heb ik niet verstuurd maar ik fantaseer er regelmatig over. Ik vind dat plan van die gratis uitnodiging door een verpleegkundig overgangsconsulent nog steeds briljant. ‘Een slimme meid is op de overgang voorbereid.’  Door mijn werk als healthy aging journalist wist ik al -voordat ik er zelf mee te maken kreeg- heel veel over de overgang en toch werd ook ik overvallen door het geniepige karakter dat de overgang kan hebben. Vooral op psychisch vlak kan het zo slinks toeslaan dat je niet doorhebt dat de moeilijke situatie waarin je zit door de veranderende hormoonhuishouding komt. Zo ben ik een paar maanden totaal van de kaart geweest. Ik voelde me gestrest, angstig en ik had een kort lontje. Op zich niet zo vreemd, want ik had net mijn eigen bedrijf opgezet en mijn moeder moest naar een verzorgingstehuis, waar ik heel veel voor moest regelen en het erge was dat ze zelf helemaal niet wilde. Daar wordt ieder mens gestrest van toch? Ja, maar ik had voor veel hetere vuren gestaan, waarom was ik nu zo wankel? Achteraf realiseer ik me dat het de overgang was die mij zó uit balans had gebracht. Ik had geluk dat ik niet voor een baas werkte waardoor ik niet ook nog met faal- en schuldgevoelens hoefde te worstelen. Vier vriendinnen van mij, allemaal in de 50 en alle vier met hoge functies, kregen te maken met een burnout. Altijd wisten ze de ballen hoog te houden, konden ze zonder problemen veel verantwoordelijkheden dragen. Werk konden ze combineren met kinderen en nu opeens, pats boem, vielen ze om. Geen van deze vriendinnen legden de link met de overgang. Het was de werksituatie, of een drukke agenda of ‘iets anders’ maar nee, het kwam niet door de overgang. Volgens mij is dit juist wat het hormonencircus met je kan doen. Uit ervaring kan ik vertellen dat het heel fijn is om te weten dat deze enorme, onzekere terugval niet door jou komt maar door de menopauze. Ik vind dat op heel veel vlakken de overgang geen taboe meer is, maar op werkgebied wel. Hoe fijn zou het zijn als de werkgever je hierin zou kunnen begeleiden, of in ieder geval begrip zou hebben?

Overgang, stress en burnout

Natuurlijk niet iedere overspannenheid of burnout heeft met de overgang te maken maar hoe kan het dan dat zoveel vrouwen in die periode overprikkeld raken en het even niet meer aan kunnen?  Ik vraag het aan gynaecoloog en voorzitter van de Dutch Menopause Society Dorenda van Dijken. “Je kunt het niet helemaal zwart-wit zien. Het is nooit alleen maar de overgang die zo’n burnout veroorzaakt. Vaak is het een combinatie van factoren. We worden nóg meer blootgesteld aan prikkels dan vroeger, de werkdruk neemt toe en veel vrouwen rond de 50 hebben een mantelzorg-taak. Komt daar de overgang bij, dan heb je helemaal de poppen aan het dansen. Negen van de tien keer is het de vermoeidheid door slecht slapen, of andere overgangsklachten als opvliegers, die voor stress en irritatie zorgen. Sowieso ben je door verandering van de hormoonhuishouding gevoeliger voor psychische klachten. ADHD, depressie en persoonlijkheidsstoornissen kunnen opeens aan de oppervlakte komen tijdens de overgang, terwijl ze al langer aanwezig waren maar niet duidelijk herkend werden. Het zijn voornamelijk de hoogopgeleide vrouwen die met burnout- achtige klachten te maken krijgen. Uit onderzoek blijkt dat lager opgeleiden vaker een dagje vrij nemen om bij te tanken. Hoog opgeleiden doen dat niet en gaan juist overcompenseren totdat ze bijna letterlijk omvallen.”

Fijne hulpmiddelen

Zelf had en heb ik heel veel baat bij hormoonsuppletie. Ik gebruik estradiol via een spray en progesteron door middel van pillen. Vooral die progesteronpillen hebben ervoor gezorgd dat ik weer goed slaap. (Ze zijn bedoeld om het baarmoederslijmvlies te beschermen maar hebben als bijwerking betere slaap). En als je goed slaapt kun je de hele wereld aan. Ik gebruik deze hormoonsuppletie nu vier jaar.  Het zijn geen wondermiddelen maar ze maken het leven wel een stuk makkelijker. Volgend jaar word ik zestig en ik zie er nu al tegen op om ermee te moeten stoppen. Dat is immers het protocol: Bij vrouwen boven de 50 bij voorkeur niet langer dan 5 jaar gebruiken en je mag niet ouder zijn dan 60 zijn als je start.
Kan ik dan toch niet stiekem doorgaan? Vriendinnen van mij vragen het zich ook af en zijn nu al bezig met hoe ze aan hormonen kunnen komen als ze niet meer via hun arts kunnen krijgen.
Dorenda van Dijken zegt daar het volgende over: “Onderzoek heeft uitgewezen dat de extra kans op borst- en baarmoeder kanker bij gezonde vrouwen zonder risicoactoren -zoals roken, overgewicht of erfelijke factoren- in de eerste vijf jaar van hormoongebruik nihil is. Wijk je daarvan af of ben je als je begint ouder dan 60 dan nemen de risico’s toe. Het allerbelangrijkst is dat vrouwen door een arts op de hoogte gesteld worden van hun persoonlijke risico’s. Wat mij betreft is het dan een eigen keuze om ermee door te gaan. Wie overigens voor haar 50^e begint met hormoonsuppletie mag echt wel wat langer doorgaan dan 5 jaar. Als je helemaal gezond bent, niet drinkt, niet rookt, geen stress hebt en geen overgewicht zou je ook als je halverwege de 50 begint langer door kunnen gaan. Boven de 60 stárten is nooit een goed idee omdat je vaten dan echt slechter zijn en de kans op hart- en vaatziekten serieus vergroot is.”
Zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van hormoonsuppletie?  Van Dijken: “Jazeker, met name de NK3R antagonist wordt een interessante nieuwkomer. Het is een middel zonder hormonen en werkt goed tegen opvliegers en nachtzweten. Helaas is het nog niet getest op vrouwen met borstkanker voor wie juist een middel zonder hormonen een uitkomst zou kunnen zijn. Daarnaast komt er een nieuwe pil met natuurlijk oestrogeen én natuurlijk progestageen. Die was er tot nu toe nog niet. “

Het verbaast mij dat zo weinig vrouwen gebruik maken van hormoonsuppletie. Slechts  5 % van alle vrouwen die klachten hebben. In het buitenland is dat percentage hoger. Het zal waarschijnlijk door onze calvinistische inslag komen: geen gezeur, ‘we zullen ons zonder pillen door de ellende heen moeten worstelen. Daar worden we sterk van.’ Het kan ook met angst te maken hebben door wildwest verhalen over risico’s op borstkanker. Zonde! Uit het onderzoek van Nouveau blijkt dat drie kwart van de vrouwen zich onvoldoende geïnformeerd voelt met betrekking tot hormonen, de overgang en hormoontherapie. Dat is toch te gek voor woorden? Vooral vrouwen met een lagere opleiding blijken minder op de hoogte te zijn. Zoveel vrouwen lopen dus onnodig met klachten rond. Hormoonsuppletie is een medicijn dat gewoon vergoed wordt als je verzekerd bent.

Overgang en werk

Nog even terug naar de belasting die de overgang kan geven op het werk en de acties die ondernomen worden om het probleem onder de aandacht te brengen. De laatste jaren komt daar eindelijk schot in. Vakbonden pleiten voor een overgangsbeleid bij werkgevers, politici proberen het onderwerp op de kaart te zetten en instanties als deovergangophetwerk.nl helpen vrouwen en organisaties om grip te krijgen op de overgang en het werk. Toch is dit nog maar een pril begin. Denkend aan mijn vriendinnen met een burn out en mijn eigen terugval valt er nog zoveel te doen om meer begrip en begeleiding te krijgen.

Dorenda van Dijken start in januari 2024 samen met een groep wetenschappers van verschillende ziekenhuizen, (overheids)organisaties en patiëntenverenigingen aan een groot overgangsonderzoek. Door de overheid is hiervoor een beurs toegekend. Een van de doelen is om te kijken hoe de overgang beter geïmplementeerd kan worden in de maatschappij. Overgang en werk is ook een onderzoeksgebied. Het is nu onduidelijk wat het beste werkt. Hormoontherapie is geen heilige graal. Misschien moeten andere aanpassingen gedaan worden op het werk. Later beginnen bijvoorbeeld of eerder het gesprek aangaan met vrouwen; het zijn allemaal mogelijkheden. Het onderzoek zal 6 tot 8 jaar duren. Ik vind dit fantastisch nieuws. Mijn generatie is eigenlijk de eerste generatie die zo actief deelneemt aan het arbeidsproces. Voor de volgende generaties moeten we ervoor zorgen dat die beter voorbereid zijn.

Gepokt en gemazeld

Zelf ben ik inmiddels door de wol geverfd en van alle overgangsmarkten thuis. De meeste gekkigheid die bij het hormonencircus komt kijken heb ik denk ik wel gehad. Ik heb me met de overgang en de veranderingen die het met zich meebrengt verzoend. Althans de meeste. De klacht waar ik nu het meest mee worstel is van seksuele aard. Ik voel me geen lustobject meer, hoe vreselijk fout dit ook mag klinken. (Vrouwen zijn geen lustobjecten!!) Ik mis mijn eigen seksualiteit, de opwinding, de spanning. Door vaginale droogheid met pijnlijke scheurtjes -ook al zo’n fijne bijwerking van de overgang!- is penetratie bijna niet meer mogelijk. Niet iedereen krijgt ermee te maken maar ik dus wel. Er zijn ergere dingen, maar ik vind het moeilijk. Net zoals ik soms moeite heb met het uiterlijk verval wat zo snel gaat. De rimpels vliegen erin waar je bij staat. Accepteren kun je leren, maar het is best lastig. Het goede van alles is wel dat moeder natuur als compensatie voor al het getreiter van de overgang iets heel moois heeft geregeld: Het leven wordt namelijk op gevoelsniveau veel fijner na je 50^e. Het is bekend en aangetoond dat over het algemeen mensen na hun 50^e gelukkiger worden. Ze weten beter wat ze willen, leven meer in het nu en ervaren minder stress. Ik kan dat alleen maar beamen. Ik durf nu dingen die ik nooit eerder durfde: zoals een boek schrijven en zelfstandige worden. Ik weet nu zoveel beter wat ik wil en kan. Ik maak me minder zorgen en sta lichter in het leven. Het komt dus allemaal goed, maar als het mij lag, had ik die overgang toch weggelaten.

De gouden tips van Wies

• Lees je in, bereid je voor
  Het helpt zo ontzettend als je weet wat je allemaal kunt verwachten tijdens de overgang. Soms gaat het gepaard met zulke gekke dingen waarvan je denkt: wat is dit nu weer? Er zijn tegelijkertijd ook zoveel oplossingsmogelijkheden. Het scheelt de helft als je ervan op de hoogte bent.
  Zelf ben ik fan van de boeken:
  Ook leuke meisjes worden vijftig (dr Maaike de Vries & dr Manon Kerkhof);|
  De overgang, het no-nonsens handboek (José Rozenbroek & Jos Teunis en
  Hart en Hormonen (dr. Janneke Wittekoek & drs. Dorenda van Dijken)
  Goede websites zijn:
  Degynaecoloog.nl, vuurvrouw.nu en vrouwenindeovergang.nl/

• Gezond leven, juist nu
  Het is oersaai maar het werkt als een tierelier: gezond leven en goed voor je zelf zorgen. Het is natuurlijk altijd belangrijk maar door de overgang wordt het risico op allerlei ziekten groter. Een voorbeeld: iemand die overgewicht heeft, heeft een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Komt daar een hoge bloeddruk of hoog cholesterol door de overgang bij dan nemen de risico’s toe. Daarnaast kun je de klappen van de overgang veel beter opvangen als je goed slaapt, gezond eet en regelmaat inbouwt. Koffie, gemberthee, cola, alcohol en roken, het zijn allemaal triggers voor overgangsklachten. Ik wilde er eerst niet aan geloven, maar een gezonde leefstijl heeft mij nog beter geholpen dan hormoonsuppletie. Begin daar dus mee. Hoe eerder hoe beter. Een goede tip is het kookboek Eten als Medicijn, van Dorenda van Dijken en Janneke Vreugdenhil.

• Niet bij de pakken neerzitten
  Er valt zoveel te doen tegen overgangsklachten. Het is zonde om je een afgetakeld wrak te voelen. Oud worden kan altijd nog. Denk na over hormoonsuppletie en laat je niet met een kluitje in het riet sturen. Ga met je klachten naar de huisarts, een verpleegkundig overgangsconsulent of laat je doorverwijzen naar een goede gynaecoloog of bekkenbodemfysiotherapeut.  Adressen vind je op vrouwindeovergang.nl.

Dit artikel van mij is eerder in het tijdschrift NOUVEAU verschenen.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je op de gratis nieuwsbrief.