Wat je moet weten en vergeten over cholesterol

Er wordt zoveel over cholesterol gesproken en geschreven dat je al gauw door de bomen het cholesterolbos niet meer ziet.  Hoe zit het nu precies? Wat is het verschil tussen goed en slecht cholesterol en vooral: Welke mythes kunnen we ontkrachten?

Cholesterol is slecht

Niet per se. Je lichaam heeft cholesterol juist nodig. Cholesterol is een vetachtige stof die je overal in je lichaam vindt in de vorm van kleine bolletjes. Het is een bouwstof voor cellen en hormonen: belangrijk spul dus. Het grootste deel hiervan maakt je lever aan, een klein deel komt binnen via eten. Je hoort vaak over goed en fout cholesterol. Op zich is cholesterol altijd hetzelfde, goede, stofje, maar óm de bolletjes zit een laagje eiwit dat ervoor zorgt dat het cholesterol door je bloed vervoerd kan worden. De belangrijkste eiwit-cholesteroldeeltjes zijn LDL, wat slecht cholesterol genoemd wordt, en HDL dat bekend staat als goed cholesterol. LDL (low density lipoproteïne) kan blijven plakken aan beschadigingen van de vaatwanden. Deze beschadigingen kunnen komen door roken, een verhoogde bloeddruk of doordat je inmiddels al wat ouder bent. De bloedvaten slibben daardoor langzaam dicht en het bloed kan er steeds moeilijker doorheen stromen. Een hoog LDL bevordert het ontstaan van slagaderverkalking, daarom wordt het slecht cholesterol genoemd.
HDL (high density lipoproteïne) zorgt voor het transport van cholesterol vanuit de vaatwand naar je lever. Je lever zorgt er vervolgens voor dat het cholesterol het lichaam verlaat via de ontlasting. Hoe hoger het HDL-cholesterol, hoe beter de afvoer van overtollig cholesterol naar de lever. Het wordt daarom het goede cholesterol genoemd.

Ik voel me goed, dus mijn cholesterol is prima

Niet waar. Een hoog cholesterolgehalte geeft namelijk geen klachten. Soms is het eerste signaal al meteen een hartinfarct of beroerte.
Soms zijn er wel wat uiterlijke kenmerken van een hoog cholesterol: een witgele ring rond de iris als je jonger bent dan 45, gelige bobbeltjes rond de oogleden en/of verdikkingen op de achillespees of de pezen van de handen, ellebogen of voeten.

Bij een hoge cholesterolwaarde moet je medicijnen gebruiken

Niet per se. Je cholesterolgehalte wordt bepaald door een bloedtest. Die waarden zeggen iets over jouw risico op hart- en vaatziekten. Maar daarnaast kijkt je arts naar andere risicofactoren op deze ziekten, zoals een hoge bloeddruk, roken, overgewicht en diabetes. De totale cholesterolwaarde zegt iets, maar vooral wordt gekeken of je HDL verlaagd is en je LDL verhoogd, want juist deze combinatie is ongunstig voor het risico op hart- en vaatziekten. Afhankelijk van de combinatie van risicofactoren zal je arts medicijnen voorschrijven en/of lifestyle-aanpassingen adviseren. Hieronder vallen bijvoorbeeld stoppen met roken, een vetarm dieet of wat meer lichaamsbeweging.

Er is de laatste tijd veel te doen rondom cholesterolverlagers omdat de richtlijn voor medicijnen verlaagd is. Tot voor kort mocht de LDL-waarde van een hart- en vaatziektepatiënt nog 2,5 millimol per liter zijn. Met de nieuwe leidraad moeten patiënten met 1,8 millimol al aan de medicijnen. Dat betekent dat er zo’n miljoen mensen meer aan de cholesterolverlagers zou moeten. Veel artsen zijn erop tegen omdat de medicijnen bijwerkingen geven en omdat er gedacht wordt dat de richtlijn vanuit de farmaceutische industrie is ingezet.

Een hoog cholesterol komt alleen voor bij oudere volwassenen

Niet waar. Sommige families hebben de pech dat er vaker hoge cholesterolwaarden voorkomen. Soms is dit al bij jonge mensen. Je kunt dan te maken hebben met erfelijk hoog cholesterol. Hierbij is een gezonde lifestyle erg belangrijk, maar meestal zijn er dan ook cholesterolverlagende medicijnen nodig.

Als er iemand in je familie is die voor zijn 55 (mannen) of 60 (vrouwen) te maken heeft gehad met hart- of  vaatziekte, kun je te maken hebben met Familiaire Hypercholesterolemie.  Overleg met je arts of het daardoor slim is om je cholesterol regelmatig te laten bepalen.

Een cholesterol zelftest is betrouwbaar

Ja en nee. Je kunt een zelftest gewoon kopen bij de drogist of apotheek. Je moet dan een druppel bloed op een speciaal stripje laten vallen en krijgt direct thuis de uitslag. Het fijne is dat je meteen een indruk krijgt van het cholesterolgehalte in jouw bloed. Maar het grote nadeel is dat je met een zelftest meestal alleen de totale cholesterolwaarde meet. Je weet dan niet wat je HDL- (goede) en je LDL- (slechte) cholesterol is. Deze test zegt daarom niet genoeg. Bovendien moet de uitslag altijd door een arts beoordeeld worden. Hij of zij kijkt dan ook naar andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten.

Je kunt zelf niets doen aan een hoog cholesterolgehalte

Niet waar. Wanneer je (slechte) cholesterol te hoog is, schrijft je arts niet altijd medicijnen voor. Soms raadt hij of zij vooral een gezonde lifestyle aan waarmee je het lot de goede kant op kunt helpen. Wil je dit, dan raadt de Hartstichting aan om zo gezond mogelijk te eten, met zo min mogelijk verzadigde vetten. In sommige voeding zit cholesterol, bijvoorbeeld in die beruchte eidooiers, maar ook in vlees, paling, garnalen, schelvislever en schelpdieren. Maar cholesterol in je voeding heeft minder invloed op jouw cholesterolgehalte dan verzadigde vetten. Een eitje of twee kan dus niet zoveel kwaad als we vroeger dachten. Wat afvallen bij overgewicht kan wel helpen om je cholesterolgehalte omlaag te helpen, want vooral buikvet verhoogt het cholesterol. En ook voldoende bewegen en stoppen met roken dragen bij.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je op de gratis nieuwsbrief.

tekst: Bianca Bartels
Bron: Hartstichting Nederland