Bibliografie van het boek ’n Beetje Leuk Ouder Worden

Voor wie een luisterversie van mijn boek heeft gedownload en de bronnenlijst wil inzien; hierbij alle geraadpleegde boeken, artikelen en wetenschappelijke studies.

Voorwoord

Blanchflower, D.G. (2020, januari). ‘Is Happiness U-shaped Everywhere? Age and Subjective Well-being in 132 Countries’. Geraadpleegd op 14 juni 2022 van https://www.nber.org/papers/w26641.

Stone, A.A., Schwartz, J.E., Broderick, J.E., Deaton, A. (2010). ‘A Snapshot of the Age Distribution of Psychological Well-being in the United States’.

1 Een goed begin

Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Clear, J. (2019). Elementaire gewoontes. Amsterdam: Uitgeverij Lev.

De Keyser, F., Van de Keere, H., (2020). Take Five. Antwerpen (België): Uitgeverij Lannoo.

Fogg, B.J. (2021). Tiny Habits. Londen (Engeland): Virgin Banks.

Huizenga, E. (2021, 16 augustus). ‘Hoe kleine stapjes tot grote resultaten kunnen leiden’. Gepubliceerd door Fit.nl. Geraadpleegd op 23 februari 2022 van https://www.fit.nl/mindset/hoeveel-gewoontes.

Zet de verwarming maar wat lager
Cloin, C. (2020, 23 oktober). ‘De thermostaat omlaag: kun je wennen aan een lagere temperatuur in huis?’ Trouw. Geraadpleegd op 13 februari van https://www.trouw.nl/leven/de-thermostaat-omlaag-kun-je-wennen-aan-een-lagere-temperatuur-in-huis~b86dbd5a.

Van Marken Lichtenbelt, W., Hanssen, M., Pallubinsky, H., Kingma, B., Schellen, L. (2017). ‘Healthy Excursions Outside the Thermal Comfort Zone’.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

Even de zon in zonder zonnebrand
kwf (z.d.). ‘Zon en vitamine D’. Geraadpleegd op 19 februari 2022 van https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/veilig-zonnen/zon-en-vitamine-d.

Lindqvist, P.G., Epstein, E., Nielsen, K., Landin-Olsson, M., Ingvar, C., Olsson, H. (2016). ‘Avoidance of Sun Exposure as a Risk Factor for Major Causes of Death: a Competing Risk Analysis of the Melanoma in Southern Sweden Cohort’.

Marklund, dr. B. (2018). Drink meer koffie. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Purushothaman, V.L., Cuomo, R.E., Garland, C.F., Mackey, T.K. (2021). ‘Could Age Increase the Strength of Inverse Association Between Ultraviolet B Exposure and Colorectal Cancer?’

Savelkoul, H.F.J., Bricena Noriega, D. (2021, 10 juni). ‘Vitamin D: A Potential Mitigation Tool for the Endemic Stage of the covid-19 Pandemic?’ Gepubliceerd door Frontiers. Geraadpleegd op 19 februari 2022 van https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpubh.2022.888168/full.

Adem door je neus
Cherney, K. (2020, 25 augustus). ‘What Is Mouth Taping, and Does It Help Treat Snoring or Sleep Apnea?’ Gepubliceerd door Healthline. Geraadpleegd op 20 februari 2022 van https://www.healthline.com/health/taping-mouth.

Nestor, J. (2021). Het nieuwe ademen. Amsterdam: HarperCollins Holland.

Radboud MC (19 juni 2019). ‘Rechtzetten van tussenneusschot verbetert kwaliteit van leven’. Geraadpleegd op 19 februari 2022 van https://www.radboudumc.nl/nieuws/2019/rechtzetten-neustussenschot-verbetert-kwaliteit-van-leven.

Ruth, Alan (2015, 26 juli). ‘The Health Benefits of Nose Breathing’. Gepubliceerd door Nursing in General Practice. Geraadpleegd op 19 februari 2022 van https://www.lenus.ie/bitstream/handle/10147/559021/JAN15Art7.pdf;jsessionid=064A560FE205690F9E9DB3AE5195C5C1?sequence=1.

2 Healthchecks

Test je loopsnelheid, dé graadmeter voor je gezondheid
Collen, F.M. (1990). ‘Tien Meter Looptest’. Geraadpleegd op 9 februari 2022 van https://www.nvdg.org/download/category/2-fysiotherapie?download=99:tien-meter-looptest.

Maier, A.B. (2017). Eeuwig houdbaar. Amsterdam: Prometheus.

Offringa, T. (2022, 25 mei). ‘Zegt je loopsnelheid iets over je gezondheid?’ Gepubliceerd door FIT.nl. Geraadpleegd op 9 februari 2022 van https://www.fit.nl/gezondheid/loopsnelheid-gezondheid.

Studenski, S., Perera, S., Kushang, P., Guralnik, J. et al (2010). ‘Gait Speed and Survival in Older Adults’.

Let op het ce-keurmerk
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2021). ‘Betrouwbaarheid van gezondheidstesten’. Geraadpleegd op 8 februari 2022 van https://www.rivm.nl/gezondheidstesten/betrouwbaarheid.

Doe de 30 seconds sit to stand test
Jones, C.E., Rikli, R.E., Beam, W.C. (1999). ‘A 30-s Chair Stand Test as a Measure of Lower Body Strength in Community-residing Older Adults’.

Steadi (z.d). ‘30-second Chair Stand Test’. Geraadpleegd op 10 februari 2022 van https://www.cdc.gov/steadi/pdf/STEADI-Assessment-30Sec-508.pdf.

Meet je buikomvang, bmi en absi
Agin, B., Perkins, S., (2019). Gezond ouder worden voor Dummies. Amersfoort: BBNC Uitgevers.

Van Rooijen, S., Scherder, E. (2020). Fit4Life. Zwaag: Uitgeverij Pumbo.

Doe een hoortest
Wittekoek, dr. J., Van Dijken, drs. D. (2020). Hart & Hormonen. Hilversum: Uitgeverij Lucht.

3 Voeding

Estruch, R., md, PhD, Ros, E., md, PhD, Salas-Salvadó, J., Serra-Majem, L., md, PhD, et al. (2013). ‘Primary Prevention of Cardiovascular Disease with a Mediterranean Diet’.

Marklund, dr. B. (2018). Drink meer koffie. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2004). ‘Ons Eten Gemeten’. Geraadpleegd op 11 maart 2022 van https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/270555007.pdf.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2016). ‘Richtlijnen Groente en Fruit’. Geraadpleegd op 11 maart 2022 van https://www.wateetnederland.nl/resultaten/voedingsmiddelen/richtlijnen/groente-en-fruit.

Vergeet de visolie niet
De Maerteleire, E. (2021). Fabels en feiten over voeding en gezondheid. Antwerpen (België): Uitgeverij Manteau.

Suiker is suiker en vet is vet
Het Voedingscentrum (z.d.). ‘Zijn fruitsuikers beter dan toegevoegde suikers?’ Geraadpleegd op 12 maart 2022 van https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/zijn-bepaalde-suikers-beter-dan-anderen.aspx.

Sahadat, I., De Visser, E. (2017, 8 juli). ‘Gij zult geen suiker/brood/etc. eten’. De Volkskrant, bijlage Sir Edmund, pagina 10-15.

Fit het ziekenhuis in, fitter eruit
Gillis, C., Buhler, K., (2018). ‘Effects of Nutritional Prehabilitation, With and Without Exercise, on Outcomes of Patients Who Undergo Colorectal Surgery: A Systematic Review and Meta-analysis’.

Nutrition News (2018, 1 juli). ‘Should You Eat Before Surgery?’ Geraadpleegd op 15 maart 2022 van https://www.nutritionnews.abbott/nutrition-care/surgery-hospitalization/to-eat-or-not-before-surgery.

Van Rooijen, S., Scherder, E. (2020). Fit4Life. Zwaag: Uitgeverij Pumbo.

Strooien met kalium
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2022). ‘Volwassenen krijgen nog steeds te veel zout binnen’. Geraadpleegd op 16 maart 2022 van https://www.rivm.nl/nieuws/volwassenen-krijgen-nog-steeds-te-veel-zout-binnen.

Vinceti, M., md, PhD, Filippini, T., md, Crippa, A., Orsini, N., PhD et al. (2016). ‘Meta‐analysis of Potassium Intake and the Risk of Stroke’.

Binia, A., Jaeger, J., Youyou, H., Singh, A., Zimmermann, D. (2015). ‘Daily Potassium Intake and Sodium-to-Potassium Ratio in the Reduction of Blood Pressure: a Meta-analysis of Randomized Controlled Trials’.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

Verburgh, K. (2015). Veroudering vertragen. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

Eet veertig gram vezels per dag en gij zult gezond worden
Het Voedingscentrum (2019, 15 januari). ‘Voedingscentrum duidt: de gezondheidseffecten van vezels’. Geraadpleegd op 17 maart 2022 van https://www.voedingscentrum.nl/nl/nieuws/voedingscentrum-duidt-de-gezondheidseffecten-van-vezels.aspx.

Reynolds, A., Mann J., , Cummings, J., Winter, N., Mete, E., Te Morenga, L. (2019, februari). ‘Carbohydrate Quality and Human Health: a Series of Systematic Reviews and Meta-analyses’. The Lancet (pag. 434-445).

Verburgh, K. (2015). Veroudering vertragen. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

Yang, Y., Zhao, L.G., Wu, Q.J., Ma, X., Xiang, Y.B. (2015). ‘Association between Dietary Fiber and Lower Risk of All-Cause Mortality: a Meta-analysis of Cohort Studies’.

Haverzemelen
Consumentenbond (z.d.). ‘Haverzemelen en cholesterol’. Geraadpleegd op 17 maart 2022 van https://www.consumentenbond.nl/gezondgids/hoe-zit-dat/gezondheid-haverzemelen-en-cholesterol.

European Food Safety Authority (2010). ‘Scientific Opinion on the Substantiation of a Health Claim Related to Oat Beta Glucan and Lowering Blood Cholesterol and Reduced Risk of (Coronary) Heart Disease Pursuant to Article 14 of Regulation (ec) No 1924/2006’. Geraadpleegd op 17 maart 2022 van https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/1885.

Raman, R., ms RD. (2019, 5 maart). ‘9 Health and Nutrition Benefits of Oat Bran’. Gepubliceerd door Healthline. Geraadpleegd op 18 maart 2022 van https://www.healthline.com/nutrition/oat-bran.

4 Ouder worden

Herskind, A.M., McGue, M., Holm, N.V., Sørensen, T.I., Harvald, B., Vaupel, J.W. (1996). ‘The Heritability of Human Longevity: a Population-based Study of 2872 Danish Twin Pairs Born 1870-1900’.

Passarino, G., De Rango, F., Montesanto, A. (2016). ‘Human Longevity: Genetics or Lifestyle? It Takes Two to Tango’.

De jonger wordende mens?
Munukka, M., Koivunen, K., Von Bonsdorff, M., Sipilä, S., Portegijs, E., Ruoppila, I., Rantanen, T. (2020). ‘Birth Cohort Differences in Cognitive Performance in 75- and 80-year-olds: a Comparison of Two Cohorts over 28 Years’.

Study Finds (22 september 2020). ‘Seniors Are Younger Today, More Mentally and Physically Fit than 30 Years Ago’. Geraadpleegd op 3 februari 2022 van https://www.studyfinds.org/seniors-are-younger-more-physically-fit.

Het zit in de familie
Kaw, K-T., Wareham, N., Bingham, S., Welch, A., Luben, R., Day, N. (2008). ‘Combined Impact of Health Behaviours and Mortality in Men and Women: The epic-Norfolk Prospective Population Study’.

Van den Berg, N., Rodriguez-Girondo, M., Van Dijk, I.K., Mourits, R.J, Slagboom, E. et al. (2019). ‘Longevity Defined as Top 10% Survivors and beyond is Transmitted as a Quantitative Genetic Trait’.

5 Mind

Agin, B., Perkins, S. (2019). Gezond ouder worden voor Dummies. Amersfoort: BBNC Uitgevers.

Bohlmeijer, E., Hulsbergen, M. (2018). De kracht van dankbaarheid. Tielt (België): Uitgeverij Lannoo.

Boston.com (2019, 29 augustus). ‘Optimists Live Longer, New Study Says’. Geraadpleegd op 11 februari 2022 van https://www.boston.com/news/health/2019/08/29/optimists-live-longer-new-study-says.

Langer, E.J. (2009). Counterclockwise. New York (VS): Ballantine Books.

Lee, L.O., James, P., Zevon, E.S., Kubzansky, L.D. et al. (2019). ‘Optimism is Associated with Exceptional Longevity in 2 Epidemiologic Cohorts of Men and Women’.

Marklund, dr. B. (2018). Drink meer koffie. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Geluk komt met de jaren
Blanchflower, D.G. (2020, januari). ‘Is Happiness U-shaped Everywhere? Age and Subjective Well-being in 132 Countries’. Geraadpleegd op 13 februari 2022 van https://www.nber.org/papers/w26641.

RTL Nieuws (23 januari 2020). ‘Waar of niet waar? “Mensen van 47,2 jaar zijn het ongelukkigst”’. Geraadpleegd op 12 februari 2022 van https://www.rtlnieuws.nl/lifestyle/artikel/4996026/mensen-van-472-jaar-zijn-het-ongelukkigst-onderzoek-econoom-blanchflower.

Positiever worden doe je zo
King, L., Burton, C.M. (2004). ‘The Health Benefits of Writing about Intensely Positive Experiences’.

PositivePsychology.com (2019, 18 juni). ‘14 Health Benefits of Practicing Gratitude According to Science’. Geraadpleegd op 13 februari 2022 van https://positivepsychology.com/benefits-of-gratitude.

Wanderings (2020, 29 maart). ‘The Science behind Gratitude Journaling’. Geraadpleegd op 12 februari 2022 van https://wanderersway.com/blogs/wanderers-way/the-science-behind-gratitude-journaling.

Omarm het ouder worden
Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Langer, E.J. (2009). Counterclockwise. New York (VS): Ballantine Books.

Medisch Contact. Van den Heuvel, W. (6 april 2016). ‘Liever “happy” dan “healthy” ouder worden’. Geraadpleegd op 13 februari 2022 van https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/liever-happy-dan-healthy-ouder-worden.htm.

Je jonger voelen dan je bent
Maier, A.B. (2017). Eeuwig houdbaar. Amsterdam: Prometheus.

Zevenhuizen, M., Roos, L. (z.d.). ‘Hoe oud ben je echt?’ Gepubliceerd door Psychologie Magazine. Geraadpleegd op 14 februari 2022 van https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/hoe-oud-ben-je-echt.

Rippon, I., MSc, Steptoe, A., DSc (2015). ‘Feeling Old vs Being Old: Associations between Self-perceived Age and Mortality’.

Ontwikkel je spirituele kant
Agin, B., Perkins, S., (2019). Gezond ouder worden voor Dummies. Amersfoort: BBNC Uitgevers.

AD.nl Wessels, M. (2020, 13 maart). ‘Geloven is goed voor de gezondheid: “Maak het bespreekbaar”’. Geraadpleegd op 15 februari 2022 van https://www.ad.nl/binnenland/geloven-is-goed-voor-de-gezondheid-maak-het-bespreekbaar~a3fb5879.

Harvard T.H. Chan School of Public Health (2020, 6 mei). ‘Regularly Attending Religious Services Associated with Lower Risk of Deaths of Despair’. Geraadpleegd op 15 februari 2022 van https://www.hsph.harvard.edu/news/press-releases/regularly-attending-religious-services-associated-with-lower-risk-of-deaths-of-despair.

Koenig, H. G. (2011). ‘Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications’.

Onderhoud sociale contacten
Holt-Lunstad, J., Smith, T.B., Bradley Layton, J. (2010). ‘Social Relationships and Mortality Risk: A Meta-analytic Review’.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

6 Bewegen

Bewegen, maar hoeveel dan?
Gezondheidsraad (22-08-2017). ‘Beweegrichtlijnen 2017’. Geraadpleegd op 22 maart 2022 van https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2017/08/22/beweegrichtlijnen-2017.

Vzinfo.nl. (z.d.). ‘Bewegen’. Geraadpleegd op 22 maart 2022 van https://www.vzinfo.nl/bewegen/leeftijd-en-geslacht/volwassenen.

Even bewegen voor het ontbijt
De Leth, drs. R. (2018). OERsterk in 6 Weken. Heemskerk: OERsterk.

Edinburgh, R.M., Bradley, H.E., Abdullah, N.F., Gonzalez, J.T. et al. (2019). ‘Lipid Metabolism Links Nutrient-Exercise Timing to Insulin Sensitivity in Men Classified as Overweight or Obese’.

Farah, N.F.M., Gill, J.M.R. (2012). ‘Effects of Exercise Before or After Meal Ingestion on Fat Balance and Postprandial Metabolism in Overweight Men’.

Jonger worden met de vijf Tibetanen
Kelder, P. (1995). Fontein der Jeugd. Amsterdam: Schors Uitgeverij.

Focus op minder zitten
Van der Bergh, J.D., Stehouwer, C.D., Bosma, H., Koster, A. et al. (2016). ‘Associations of Total Amount and Patterns of Sedentary Behaviour with Type 2 Diabetes and the Metabolic Syndrome: The Maastricht Study’. Gepubliceerd door Diabetologia (z.d.). Geraadpleegd op 20 februari van https://link.springer.com/article/10.1007/s00125-015-3861-8.

Marklund, dr. B. (2018). Drink meer koffie. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

McGill Big Three: de beste oefeningen voor je core
Squat University (21 juni 2018). ‘The McGill Big 3 For Core Stability’. Geraadpleegd op 21 maart 2022 van https://squatuniversity.com/2018/06/21/the-mcgill-big-3-for-core-stability.

Wondermiddel: brisk walking
American Heart Organisation (2013). ‘Walking Versus Running for Hypertension, Cholesterol, and Diabetes Mellitus Risk Reduction’. Gepubliceerd door Science Daily. Geraadpleegd op 22 februari 2022, van https://www.sciencedaily.com/releases/2013/04/130404170225.htm.

De squat: de koning van alle spieroefeningen
Anderer, J. (2021, 17 mei). ‘This Is What Doing Squats Does to Your Body, According to Science’. Geraadpleegd op 23 februari 2022 van https://www.eatthis.com/this-is-what-doing-squats-does-to-your-body-according-to-science.

Raichlen, D.A., Pontzer, A., Zderic, T.W., Wood, B.M. et al. (2020). ‘Sitting, Squatting, and the Evolutionary Biology of Human Inactivity’.

Van Heel, J. (2019). Bewegen als medicijn. Delft: Uitgeverij Elmar.

10.000 stappen voor de fun
Offringa, T. (2021, 21 februari). ‘Hoeveel stappen per dag is gezond?’ Gepubliceerd door fit.nl. Geraadpleegd op 24 februari 2022 van https://www.fit.nl/gezondheid/hoeveel-stappen-dag.

Tudor-Locke, C., Craig, C.L., Brown, W.J., Blair, S.N. et al. (2011). ‘How Many Steps/day Are Enough for Adults?’.

7 Microbioom

Rijksuniversiteit Groningen (2016, 28 april). ‘Lifestyle heeft sterke invloed op darmbacteriën’. Geraadpleegd op 7 maart 2022 van https://www.rug.nl/research/genetics/newsarchive/lifestyle-has-strong-impact-on-intestinal-bacteria.

Rijksuniversiteit Groningen (2022, 14 april). ‘umcg-onderzoekers identificeren samenstelling van gezonde darmflora’. Geraadpleegd op 7 maart 2022 van https://www.rug.nl/about-ug/latest-news/news/archief2022/nieuwsberichten/the-dutch-microbiome-project-using-large-scale-population-research-to-identify-what-shapes-a-he.

Gezond oud met gezonde darmbacteriën
Bian, G., Gloor, G.B., Gong, A, Li, J. et al. (2017). ‘The Gut Microbiota of Healthy Aged Chinese Is Similar to That of the Healthy Young’.

Parker, A.,Romano, S., Ansorge, R., Garding, C.R. et al. (2022). ‘Fecal Microbiota Transfer Between Young and Aged Mice Reverses Hallmarks of the Aging Gut, Eye, and Brain’.

Science Daily (2022, 4 mei). ‘Fecal Transplants Reverse Hallmarks of Aging’. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van https://www.sciencedaily.com/releases/2022/05/220504082622.htm.

Zo houd je je microbioom gezond
Agamennone, V., Krul, C.A.M., Rijkers, G., Kort, R. (2019). ‘Een praktische gids voor probiotica ter preventie van antibiotica-gerelateerde diarree in Nederland’. Gepubliceerd door het npfo. Geraadpleegd op 9 maart 2022 van https://www.npfo.nl/over-npfo/het-npfo.

Klaassen, E., De Jong, L., Klijsen, H. (2019). Gezond naar 115. Amsterdam: Prometheus.

Het succes van poep
Li, N., Wang, Q., Wang, Y., Sun, A., Lin, Y., Li, X. (2019). ‘Fecal Microbiota Transplantation from Chronic Unpredictable Mild Stress Mice Donors Affects Anxiety-like and Depression-like Behavior in Recipient Mice via the Gut Microbiota-inflammation-brain Axis’.

 Scientias (2022, 18 januari). ‘Wetenschappers stoppen pandapoep in de darmen van muizen om te achterhalen hoe de reuzepanda toch zo mollig kan worden’. Geraadpleegd op 9 maart 2022 van https://scientias.nl/wetenschappers-stoppen-pandapoep-in-de-darmen-van-muizen-om-te-achterhalen-hoe-de-reuzenpanda-toch-zo-mollig-kan-worden.

Van Kemenade, J. (2021). Een shotje leefstijl. Schiedam: Uitgeverij Scriptum.

8 Het brein

Deckers, K. (2017). ‘The Role of Lifestyle Factors in Primary Prevention of Dementia: an Epidemiological Perspective’.

Livingston, G., prof. md, Huntley J., PhD, Sommerlad, A., PhD, Mukadam, N., PhD et al. (2020). ‘Dementia Prevention, Intervention, and Care: 2020 Report of the Lancet Commission’.

Even moeite doen
bbc News (2018, 11 december). ‘Puzzle Solving Won’t Stop Mental Decline’. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van https://www.bbc.com/news/health-46507024.

De Hersenstichting (2020, 12 maart). ‘Nederlanders hebben niet altijd de juiste kennis om hersenen gezond te houden’. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van https://www.hersenstichting.nl/nieuws/nederlanders-hebben-niet-altijd-juiste-kennis-om-hersenen-gezond-te-houden.

Elferink, T. (2018). Dit boek is gezond. Amsterdam: Fontaine Uitgevers.

Ga níét met pensioen
Boston College, Centre for Retirement Research (2014). ‘Differential Mortality and Retirement Benefits in the Health and Retirement Study’. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van crr.bc.edu/wp-content/uploads/2014/04/wp_2014-4.pdf.

Garcia, H., Miralles, F. (2017). Ikagai. Londen (Engeland): Hutchinson.

Kollmann, E., Wichman, A. (2018). omg, Oud met glimlach. Haarlem: In Wonderland.

Life Begins At (2019, 3 januari). ‘Working Later in Life is Good for Your Health’. Geraadpleegd op 18 februari 2022 van https://www.lifebeginsat.com.au/working-later-in-life-is-good-for-your-health.

National Post (2013, 15 juli). ‘Alzheimer’s Risk Lower for Those Who Delay Retirement’. France study. Geraadpleegd op 18 februari 2022 van https://nationalpost.com/health/alzheimers-risk-lower-for-those-who-delay-retirement-france-study.

Verburgh, K. (2015). Veroudering vertragen. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

Geheugen trainen in 30 seconden
Alzheimer Nederland (z.d.). ‘Beter onthouden met een geheugenpaleis’. Geraadpleegd op 18 februari 2022 van https://www.alzheimer-nederland.nl/geheugenpaleis?utm_source=email&utm_medium=eTR&utm_campaign=eTR_thema1.

Sitskoorn, M. (2019). Het 50+ brein. Amsterdam: Prometheus.

Kauwen voor concentratie
Hirano, Y., Obata, T., Takahashi, H., Tachibana, A., Kuroiwa, D., Takahashi, T., Ikehira, H., Onozuka, M. (2012). ‘Effects of Chewing on Cognitive Processing Speed’.

Onyper, S., Carr, T.L., Farrar, J.S., Floyd, B.R. (2011). ‘Cognitive Advantages of Chewing Gum. Now You See Them, Now You Don’t’.

Takada, T., Miyamoto, T. (2004). ‘A Fronto-parietal Network for Chewing of Gum: a Study on Human Subjects with Functional Magnetic Resonance Imaging’.

Verbeter je breinfuncties met Kirtan Kriya
Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Kumari M.G.W.R., Karunaratne, H.K.B.M.S (2021). ‘A Review on Therapeutic Effect of Kirtan Kriya Yoga’.

Singh Khalsa, D., md, Newberg, A.B., md (2021). ‘Meditative Practice and Spiritual Wellbeing May Preserve Cognitive Function in Aging’.

9 Botten

Osteoporose Vereniging (z.d.). ‘Risicotest, risicofactoren’. Geraadpleegd op 20 februari 2022 van https://osteoporosevereniging.nl/hulp-voor-jou/risicotest.

Oestrogenen aanvullen
De Vries, M., Kerkhof, M. (2020). Ook leuke meisjes worden vijftig. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Gambacciani, M., Levancini, M. (2014). ‘Hormone Replacement Therapy and the Prevention of Postmenopausal Osteoporosis’.

Helmenhorst, dr. F.M., Bijl, drs. D. (1 juli 2001). ‘Preventieve postmenopauzale oestrogeensuppletie’. Geneesmiddelenbulletin (pag. 71-77). Geraadpleegd op 2 maart 2022 van https://www.ge-bu.nl/artikel/preventieve-postmenopauzale-oestrogeensuppletie.

Springen tegen osteoporose
Kato, T., Terashima, T., Yamashita, T., Hatanaka, Y., Umemura, Y. (2006). ‘Effect of Low-repetition Jump Training on Bone Mineral Density in Young Women’.

Lee, B., (2010). Jump Rope Training. Champaign (VS): Human Kinetics Publishers.

Stolzenberg, N., Felsenberg, D.,, Belavy, D.L. (2018). ‘Postural Control is Associated with Muscle Power in Post-menopausal Women with Low Bone Mass’.

Tucker, L.A., Strong, J.E., LeCheminant, J.D., Bailey, B.W. (2015). ‘Effect of Two Jumping Programs on Hip Bone Mineral Density in Premenopausal Women: a Randomized Controlled Trial’.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

Denk aan voldoende calcium
Consumentenbond (2018). Gezond Ouder Worden. Den Haag: Uitgeverij Consumentenbond.

De Maerteleire, E. (2019). Gezond eten, gezond ouder worden. Antwerpen (België): Uitgeverij Manteau.

Het Voedingscentrum (z.d.). ‘Calcium’ (uit ‘Encyclopedie a-z’). Geraadpleegd op 18 februari 2022 van https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/calcium.aspx.

Poetsen en kauwen
Inoue, M., Ono, T., Kameo, Y., Sasaki, F., Ono, T., Adachi, T., Nakashima T. (2019). ‘Forceful Mastication Activates Osteocytes and Builds a Stout Jawbone’.

10 Gewicht

 Mullie, E. (2020, 7 oktober). ‘Meer mensen sterven door ernstig overgewicht dan door het coronavirus’. Gepubliceerd door eos Wetenschap. Geraadpleegd op 20 februari 2022 van https://www.eoswetenschap.eu/gezondheid/meer-mensen-sterven-door-ernstig-overgewicht-dan-door-het-coronavirus.

Universiteit Utrecht (2021, 8 november). ‘Monitoring van Nederlandse voedselomgeving is structureel nodig’. Geraadpleegd op 21 februari 2022 van https://www.uu.nl/nieuws/monitoring-van-nederlandse-voedselomgeving-is-structureel-nodig.

World Health Organization (2021, 9 juni). ‘Obesity’. Geraadpleegd op 12 februari 2022 van https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/6-facts-on-obesity.

Nooit meer lijnen
Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

De Keyser, F., Van de Keere, H., (2020). Take Five. Antwerpen (België): Uitgeverij Lannoo.

Hills, A.P., Byrne, N.M., Lindstrom, R., Hill, J.O. (2013). ‘Small Changes to Diet and Physical Activity Behaviors for Weight Management’.

Liu, D., md, Huang, Y., ms, Huang, C., md, He, J., md et al. (2022). ‘Calorie Restriction with or without Time-Restricted Eating in Weight Loss’.

Mann, T. (2017). Secrets From the Eating Lab. New York (VS): Harper Wave.

Het verschil van een paar kilo
Magkos, F., Fraterrigo, G., Yoshino, J., Klein, S. et al. (2016). ‘Effects of Moderate and Subsequent Progressive Weight Loss on Metabolic Function and Adipose Tissue Biology in Humans with Obesity’.

Seidell, J., Halberstadt, J. (2011). Tegenwicht. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

Verbrand meer met kleine bewegingen en fidgeting
Bargar, R., md. (8 januari 2017). ‘Does Fidgeting Help Burn Calories?’ Gepubliceerd door OnHealth. Geraadpleegd op 14 februari 2022 van https://www.onhealth.com/content/1/does_fidgeting_help_burn_calories.

Levine, J.A., Schleusner,S.A., Jensen, M.D. (2000). ‘Energy Expenditure of Nonexercise Activity’.

Uit het oog, uit de mond
Wansink, B., Painter, J.E., Lee, Y.K. (2006). ‘The Office Candy Dish: Proximity’s Influence on Estimated and Actual Consumption’.

Painter, J.E., Wansink, B., Hieggelke, J.B. (2002). ‘How Visibility and Convenience Influence Candy Consumption’.

11 Geen stress

Jamieson, J.P., Black, A.E., Pelaia, L. E., Gravelding, H., Gordils, J., Reis, H.T. (2022). ‘Reappraising Stress Arousal Improves Affective, Neuroendocrine, and Academic Performance Outcomes in Community College Classrooms’.

Gezondheid.be (2019, september). ‘Effect van stress genetisch bepaald’. Geraadpleegd op 12 mei 2022 van https://www.gezondheid.be/artikel/stress/effect-van-stress-genetisch-bepaald-3296.

Stress en ouder worden
Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

CBS (2021, 5 maart). ‘Ervaren psychische ongezondheid in 2020 gelijk aan eerdere jaren’. Geraadpleegd op 14 mei 2022 van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/09/ervaren-psychische-ongezondheid-in-2020-gelijk-aan-eerdere-jaren.

Hayes, S.W., Priestley, J., Moore, B.A., Ray, H. ‘Perceived Stress, Work-Related Burnout, and Working from Home before and during covid-19: An Examination of Workers in the United States’.

Yegorov, Y.E., Poznyak, A.V., Nikiforov, N.G., Sobenin, I.A., Orekhov, A.N. (2020). ‘The Link between Chronic Stress and Accelerated Aging’.

Stress meten
Lifelines (2018, 31 oktober). ‘Hoofdhaar van 7.500 Lifelines-deelnemers onderzocht op stresshormoon cortisol’. Geraadpleegd op 21 mei 2022 van https://www.lifelines.nl/deelnemers/nieuws/hoofdhaar-van-7500-lifelines-deelnemers-onderzocht-op-stresshormoon-cortisol.

Adem in, adem uit
Khoury, B., Lecomte, T., Fontin G., Hofmann, S.G. et al. (2013). ‘Mindfulness-based Therapy: A Comprehensive Meta-analysis’.

Pascoe, M.C., Thompson, D.R., Ski, C.F. (2017). ‘Yoga, Mindfulness-based Stress Reduction and Stress-related Physiological Measures: A Meta-analysis’.

Ohio State University, Wexner Medical Center (2015, 11 mei). ‘Ohio State Study: icu Nurses Benefit from Workplace Intervention To Reduce Stress’. Geraadpleegd op 14 mei 2022 van https://wexnermedical.osu.edu/mediaroom/pressreleaselisting/ohio-state-study-icu-nurses-benefit-from-workplace-intervention-to-reduce-stress.

Shohani, M., Badfar, G., Nasirkandy, M.P., Azami, M. et al. (2018). ‘The Effect of Yoga on Stress, Anxiety, and Depression in Women’.

Laat je niet gek maken, het is de overgang
tno (2022, 20 mei). ‘Helft werknemers in overgang ondervindt hinder op werk’. Geraadpleegd op 21 mei 2022 van https://www.tno.nl/nl/over-tno/nieuws/2022/5/helft-werknemers-in-overgang-ondervindt-hinder-op-werk.

Ontspannen door shinrin yoku
Jimenez,M.P., DeVille, N.V., Elliott, E.G., Schiff, J.E., Wilt, G., Hart, J.E., James, P. (2021). ‘Associations between Nature Exposure and Health: A Review of the Evidence’.

Park, B.J., Tsunetsugu, Y., Kasetani, T., Kagawa, T. Miyazaki, Y. (2010). ‘The Physiological Effects of Shinrin-yoku (Taking in the Forest Atmosphere or Forest Bathing): Evidence from Field Experiments in 24 Forests across Japan’.

Science Daily (2019, 13 mei). ‘Two Hours a Week is Key Dose of Nature for Health and Wellbeing’. Geraadpleegd op 18 mei 2022 van https://www.sciencedaily.com/releases/2019/06/190613095227.htm.

Wageningen University and Research (z.d.). ‘Groen: goed voor de gezondheid’. Geraadpleegd op 21 mei 2022 van https://www.wur.nl/nl/show-longread/Groen-goed-voor-de-gezondheid.htm.

Makkelijk ontspannen met Jacobson
Agin, B., Perkins, S., (2019). Gezond ouder worden voor Dummies. Amersfoort: BBNC Uitgevers.

Toussaint, L., Nguyen, Q.A., Roettger, C., Sirois, F. et al. (2021). ‘Effectiveness of Progressive Muscle Relaxation, Deep Breathing, and Guided Imagery in Promoting Psychological and Physiological States of Relaxation’.

Healthline (z.d.). ‘What is Jacobson’s Relaxation Technique?’ Geraadpleegd op 18 mei 2022 van https://www.healthline.com/health/what-is-jacobson-relaxation-technique.

Stress-in-Action: een ontspannend vooruitzicht
Vrije Universiteit Amsterdam (2022, 2 mei). ‘€ 19,6 miljoen Zwaartekrachtsubsidie voor onderzoek naar stress’. Geraadpleegd op 28 mei 2022 van https://vu.nl/nl/nieuws/2022/19-6-miljoen-zwaartekrachtsubsidie-voor-onderzoek-naar-stress.

12 Balanceren

Check je balansleeftijd
Bohannon, R.W., Larkin, P.A., Cook, A.C., Gear, J., Singer, J. (1984). ‘Decrease in Timed Balance Test Scores with Aging’.

Goldsmith, V. (z.d.). ‘How’s Your Balance? Take This 30-Second Test to Find out’. Gepubliceerd door Save Institute. Geraadpleegd op 4 juni 2022 van https://saveourbones.com/hows-your-balance-take-this-30-second-test-to-find-out.

Topoefeningen voor je balans
Maier, A.B. (2017). Eeuwig houdbaar. Amsterdam: Prometheus.

Sterke, S. (december 2019). ‘De deskundige aan het woord: Nathalie van der Velde’. Gepubliceerd door Nederlands Tijdschrift voor Geriatriefysiotherapie. Geraadpleegd op 5 juni 2022 van https://shantysterke.nl/wp-content/uploads/2020/12/De-deskundige-aan-het-woord-Nathalie-van-der-Velde.pdf.

13 Slapen

Alvaro, P.K., Roberts, R.M., Harris, J.K. (2013). ‘A Systematic Review Assessing Bidirectionality between Sleep Disturbances, Anxiety, and Depression’.

Bevers, I. (26 mei 2020). ‘Slaaptekort is het nieuwe roken’. Gepubliceerd door de Hersenstichting. Geraadpleegd op 12 februari 2022 van https://www.hersenstichting.nl/blogs/slaaptekort-is-het-nieuwe-roken.

Cappuccio, F.P., Cooper, D., D’Elia, L., Strazzullo, P., Miller, M.A. (2009). ‘Quantity and Quality of Sleep and Incidence of Type 2 Diabetes: a Systematic Review and Meta-analysis’.

Cappuccio, F.P., Cooper, D., D’Elia, L., Strazzullo, P., Miller, M.A. (2011). ‘Sleep Duration Predicts Cardiovascular Outcomes: a Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Studies’.

Cappuccio, F.P., Taggart, F.M., Kandala, N.B., Currie, A., Stranges, S., Peile, E., Miller, M.A. (2008). ‘Meta-Analysis of Short Sleep Duration and Obesity in Children and Adults’.

Morin, C.M., PhD, Jarrin, D.C., PhD (2022). ‘Epidemiology of Insomnia: Prevalence, Course, Risk Factors, and Public Health Burden’.

Ouder worden en slapen
Suni, E. (30 april 2022). ‘How Much Sleep Do We Really Need?’ Gepubliceerd door The Sleep Foundation. Geraadpleegd op 14 februari 2022 van https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/how-much-sleep-do-we-really-need.

Slaappillen, theeën, kruiden en andere middelen voor de slaap
Bent, S., md, Padula, A., ms, Moore, D., PhD, Patterson, M., ms, Mehling, W. (2006). ‘Valerian for Sleep: A Systematic Review and Meta-analysis’.

Guadagna, S., Barattini, D.F., Rosu, S., Ferini-Strambi, L. (2020). ‘Plant Extracts for Sleep Disturbances: A Systematic Review’.

Klaassen, E., De Jong, L., Klijsen, H. (2019). Gezond naar 115. Amsterdam: Prometheus.

Sarris, J., Panossian, A., Schweitzer I., Stough, C., Scholey A. (2011). ‘Herbal Medicine for Depression, Anxiety and Insomnia: A Review of Psychopharmacology and Clinical Evidence’.

Let op licht
Cain, S.W. , McGlashan , E.M. Vidafar, P., Mustafovska, J., Curran, S.P.N., Wang, X., Mohamed, A., Kalavally, V. Phillips, A.J.K. (2020). ‘Evening Home Lighting Adversely Impacts the Circadian System and Sleep’.

Guarana, C.L., Barnes, C.M., Ong, W. (2020). ‘The Effects of Blue-light Filtration on Sleep and Work Outcomes’.

Lawrenson, J.G., Hull, C.C., Downie, L.E. (2017). ‘The Effect of Blue-light Blocking Spectacle Lenses on Visual Performance, Macular Health and the Sleep-wake Cycle: a Systematic Review of the Literature’.

Westendorp, R., Van Bodegom, D. (2015). Oud worden in de praktijk. Amsterdam: Atlas Contact.

Lichttherapie tegen winterdip
Meesters, Y., Lambers, P.A., Bouhuys, A.L., Beersma, D.G.M. (23 december 1990). ‘Winterdepressie en lichttherapie’. Gepubliceerd door Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van https://www.ntvg.nl/artikelen/winterdepressie-en-lichttherapie.

UMCG (z.d.) ‘Lichttherapie bij winterdepressie’. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van https://www.umcg.nl/-/lichttherapie-bij-winterdepressie.

Breng je slaapgedrag in kaart bij het slaapcentrum
Smit, S. (24 mei 2022). ‘Slaaptracker: wat kun je ermee?’ Gepubliceerd door de Consumentenbond. Geraadpleegd op 17 februari 2022 van https://www.consumentenbond.nl/activity-tracker/slaap-meten.

Luister naar ruis
Riedy, S.M., Smith, M.G., Rocha, S., Basner, M. (2021). ‘Noise as a Sleep Aid: A Systematic Review’.

14 Hormonen en de overgang

 Hällström, T., md, PhD, Samuelsson, S., md, PhD (1990). ‘Changes in Women’s Sexual Desire in Middle Life: The Longitudinal Study of Women in Gothenburg’.

Benini, B., Ruffolo, A.F., Casiraghi, A., Salvatore, S. et al. (2022). ‘New Innovations for the Treatment of Vulvovaginal Atrophy: An Up-to-Date Review’.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2022). ‘Overgangsklachten belemmeren volgens een derde van de vrouwen in de overgang hun werk’. Geraadpleegd op 4 mei 2022 van https://www.rivm.nl/nieuws/overgangsklachten-belemmeren-volgens-derde-van-vrouwen-in-overgang-hun-werk.

Sevil, M. (2021, 26 november). ‘Veel vrouwen lopen op een richeltje’. Het Parool, bijlage ps, pagina 10-15.

Voor alle tips en wetenswaardigheden in dit hoofdstuk:
De Vries, M., Kerkhof, M. (2020). Ook leuke meisjes worden vijftig. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Rozenbroek, J., Teunis, J. (2018). De overgang. Amsterdam: Uitgeverij Atlas Contact.

Wittekoek, J., Van Dijken, D. (2020). Hart & Hormonen. Hilversum: Uitgeverij Lucht.

De redder in nood: hormoontherapie
De Villiers, T.J., Hall, J.E., Pinkerton, J.V., Cerdas Pérez, S., Rees, M., Yang, C., Pierroz, D.D. (2016). ‘Revised Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy’.

International Menopause Society (2013, 15 maart). ‘Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy’. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van https://www.imsociety.org/wp-content/uploads/2020/08/statement-2013-03-15.pdf.

nvog (2005, 21 september). ‘Hormoontherapie van klachten in het climacterium en de postmenopauze’. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van https://www.nvog.nl/wp-content/uploads/2017/12/Hormoontherapie-van-klachten-in-het-climacterium-en-de-postmenopauze-1.0-21-09-2005.pdf.

Sevil, M. (2021, 26 november). ‘Veel vrouwen lopen op een richeltje’. Het Parool, bijlage ps, pagina 10-15.

Gezond leven, juist nu
Campisano, D.C. (24 juni 2021). ‘How to Stop Menopause Weight Gain’. Gepubliceerd door Verywell Health. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van https://www.verywellhealth.com/menopause-weight-gain-5184111#citation-1.

Gezondheidsnet (2010, 7 april). ‘Een verhoogd cholesterol door de overgang?’ Geraadpleegd op 6 mei 2022 van https://www.gezondheidsnet.nl/cholesterol/een-verhoogd-cholesterol-door-de-overgang.

Gordon, D. (13 juli 2021). ‘73% of Women Don’t Treat Their Menopause Symptoms, New Survey Shows’. Gepubliceerd door Forbes. Geraadpleegd op 5 mei 2022 van https://www.forbes.com/sites/debgordon/2021/07/13/73-of-women-dont-treat-their-menopause-symptoms-new-survey-shows/?sh=ac2aa05454f1.

Tomatensap en andere natuurlijke middelen
Hirose, A., Terauchi, M., Tamura, M., Akiyoshi, M., Owa, Y., Kato, K., Kubota, T. (2015). ‘Tomato Juice Intake Increases Resting Energy Expenditure and Improves Hypertriglyceridemia in Middle-aged Women: an Open-label, Single-arm Study’.

Melman, F. (z.d.). ‘Hete tomaat heilzaam’. Gepubliceerd door New Scientist. Geraadpleegd op 6 mei 2022 van https://www.newscientist.nl/nieuws/hete-tomaat-heilzaam.

nrc (2022, 19 maart). ‘Special: de overgang’. Bijlage Leven Het Weekend, pagina 1-10.

The North American Menopause Society (z.d.). ‘Natural Remedies for Hot Flashes’. Geraadpleegd op 6 mei 2022 van https://www.menopause.org/for-women/menopauseflashes/menopause-symptoms-and-treatments/natural-remedies-for-hot-flashes.

Hormonen als anti-agingmiddel
Kron, J. (2009, 22 oktober). ‘Twin Study Reveals Secrets to Looking Younger’. Gepubliceerd door NBC News. Geraadpleegd op 7 mei 2022 van https://www.nbcnews.com/health/health-news/twin-study-reveals-secrets-looking-younger-flna1c9441809.

Tucker, R. (2018, 31 juli). ‘Menopause and Skin: Does HRT Keep Skin Looking Young?’ Gepubliceerd door Geriatric Medicine Journal. Geraadpleegd op 6 mei 2022 van https://www.gmjournal.co.uk/menopause-and-skin-does-hrt-keep-skin-looking-young.

Zo red je je libido van de overgang
Gandhi, J., ms, Chen, A., BA, Dagur, G., ms, Suh, Y., Smith, N., md, Cali, B., Alikhan, S., md (2016). ‘Genitourinary Syndrome of Menopause: an Overview of Clinical Manifestations, Pathophysiology, Etiology, Evaluation, and Management’.

Hällström, T., md, PhD, Samuelsson, S., md, PhD (1990). ‘Changes in

Women’s Sexual Desire in Middle Life: The Longitudinal Study of Women in Gothenburg’.

Bekkenbodem trainen voor meer opwinding en een beter orgasme
Cabeza de Baca, T., Epel, E.S., Robles, T.F., Coccia, M., Gilbert, A., Puterman, E., Prather, A.A. (2017). ‘Sexual Intimacy in Couples is Associated with Longer Telomere Length’.

15 Uiterlijk

 Er jonger uitzien
Christensen, K., Thinggaard, M. McGue, M., Vaupel, J.W. et al. (2019). ‘Perceived Age as Clinically Useful Biomarker of Ageing: Cohort Study’.

Blackburn, E., Epel, E. (2019). Jonger worden. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Maier, A.B. (2017). Eeuwig houdbaar. Amsterdam: Prometheus.

Wenkbrauwtruc
Porcheron, A., Mauger, E., Soppelsa, F., Morizot, F. et al. (2017). ‘Facial Contrast Is a Cross-Cultural Cue for Perceiving Age’.

Collageen slikken
Bolke, L., Schlippe, G., Ger, J., Voss, W. (2019). ‘A Collagen Supplement Improves Skin Hydration, Elasticity, Roughness, and Density: Results of a Randomized, Placebo-Controlled, Blind Study’.

Choi, F.D., BS RPh, Sung, C.T., bs, Juhasz, M.L.W., md, Mesinkovska, N.A., md PhD (2019). ‘Oral Collagen Supplementation: A Systematic Review of Dermatological Applications’.

Malakoff, J. (z.d.). ‘Do Collagen Supplements Actually Work?’ Gepubliceerd door Precision Nutrition. Geraadpleegd op 16 juni 2022 van https://www.precisionnutrition.com/collagen-benefits?utm_source=marketingcloud&utm_medium=email&utm_campaign=072721-L1All-Docollagensupplementsactuallywork-Broadcast.

Radar (tv-uitzending van 9 september 2021). ‘Collageenpoeder: wondermiddel voor rimpels of dure grap?’ Geraadpleegd op 14 juni 2022 van https://radar.avrotros.nl/uitzendingen/gemist/item/collageenpoeder-wondermiddel-voor-rimpels-of-dure-grap.