Het is wat met de YEP van tegenwoordig

Jonge ouderen of YEPs (Young Elderly Person) worden ze genoemd, de groep 55 tot 75 jarigen, die nog lang niet toe zijn aan de gezapige, oude dag. Integendeel, ze zijn doorgaans gezond, actief, hebben het financieel redelijk goed en leiden een druk sociaal leven. Het lijkt één grote gezellige club die steeds meer leden krijgt. Wat betekenen deze nieuwe ouderen voor de maatschappij en hoe vullen ze het best de jaren die ze nog voor de boeg hebben? Een duik in de wereld van de yeps .

Het lijkt nog maar een generatie geleden, hooguit twee, dat het leven van een 55-plusser er totaal anders uitzag dan dat van een 55-plusser nu. Mijn vader ging op z’n 62^e met vervroegd pensioen, hij was niet meer helemaal fit en vond het welletjes geweest. De tijd die volgde, vulde hij met tuinieren, lezen, klokken repareren, een paar bestuurtjes en rustig in de stoel zitten. Wilde plannen had hij niet meer, hij voelde zich al een oude man. Lang heeft hij ook niet kunnen genieten van zijn pensioen want zijn gezondheid ging snel achteruit en op z’n 74^e overleed hij. Als ik nu naar mijn vrienden en broers en zussen kijk die in de zestig zijn, zie ik vooral mensen die nog midden in het leven staan en die voor mijn gevoel nog maar op de helft zijn. In ieder geval zijn ze nog lang niet toe aan hun ‘oude dag’; de periode waarin je niet meer echt actief bent en afhankelijk wordt van anderen. Het verschil met vroeger zit hem in meerdere dingen. We zijn over het algemeen fitter, we hebben meer mogelijkheden en we hebben een langere tijd voor de boeg. Een vrouw van 65 heeft nu een gemiddelde resterende levensverwachting van 21 jaar en 4 maanden. Ruim 21 jaar! Dan heb je nog echt niet de behoefte om als oud vrouwtje door het leven te gaan. Zelf heb ik als 58 jarige soms het gevoel, zeker als het om werk gaat, dat ik net kom kijken. De jaren hiervoor heb ik kunnen zaaien en nu kan ik oogsten. Ik werkte altijd op redacties van tijdschriften en heb daar kunnen ontdekken waar ik goed in ben en welke onderwerpen mij interesseren. Ik durfde nooit voor mezelf te beginnen, omdat ik onzeker was. Nu durf ik dat met al mijn kennis en ervaring wel. Ik heb mijn eigen website en houd me bezig met dat onderwerp dat ik het interessantst vind: leuk en fit ouder worden. Ik sport en ik eet gezond, in de hoop dat ik nog lange tijd in goede gezondheid kan doorwerken en leven.

Inmiddels is 40% (!) van de Nederlandse bevolking 50 jaar of ouder en is 20% van alle Nederlanders ouder dan 65. En die percentages worden steeds hoger. Een lange tijd ging het maatschappelijke debat, het beleid en de aandacht uit naar de kwetsbare, eenzame en afhankelijke ouderen. Maar nu er steeds meer 55 plussers komen die nog heel vitaal zijn en van fietsen, reizen, daten en werken houden, zal de aandacht en regelgeving veel meer op deze yeps moeten komen te liggen. Want wat betekent het voor de maatschappij dat deze groep nog een lange tijd voor de boeg heeft? Fijn dat ze nu gezond zijn en nog van alles kunnen maar wie zorgt er voor hen als ze later echt oud zijn? Immers, gelijk met de enorme groei van het aantal yeps neemt het aantal zorgverleners en mantelzorgers af. Op dit moment heeft een 85-plusser nog 15 mogelijke mantelzorgers tot zijn beschikking, in 2040 nog maar 6! Dan hebben we het nog niet over het Nederlandse pensioenpotje gehad. Dat is nu al een lastig punt, hoe moet dat over tien, twintig jaar? Gelukkig wordt er op allerlei fronten nagedacht over hoe we het best met de toenemende vergrijzing om kunnen gaan.

Het nieuwe pensioen

Op dit moment werkt ons pensioenstelsel zo dat de groep mensen die nu werkt, de uitkering betaalt voor de generatie die nu pensioneert. Doordat er steeds meer ouderen komen, zullen de werkenden steeds meer premie moeten afdragen om het pensioen van die gepensioneerden te kunnen bekostigen. Dat gaat natuurlijk een keer opbreken. Bovendien, niet alleen het aantal mensen dat met pensioen gaat neemt toe, de periode waarover ze hun pensioen krijgen wordt ook steeds langer. Deze verandering in de samenleving en het feit dat we ook niet meer zoals vroeger ons hele leven bij een en dezelfde werkgever blijven, is de reden waarom de overheid met een geheel nieuw pensioenstelsel komt. Een die voor oud en jong gunstig is. Zoals het er nu naar uitziet treden de nieuwe regels op 1 juli 2023 in werking. Op 1 januari 2027 moeten werkgevers, werknemers, de overheid, en pensioenuitvoerders alles hebben aangepast volgens dit nieuwe stelsel. Het grote verschil met het huidige pensioenstelsel is dat de uitkeringen niet meer vastliggen. Het pensioen wordt beweeglijker, het groeit met de economie mee. Gaat het slecht met de economie dan wordt de uitkering ook minder, gaat het goed dan wordt het meer. In het nieuwe systeem bouwen jongere deelnemers voor iedere euro die ze inleggen meer pensioenrechten op dan oudere deelnemers, zodat zij later ook verzekerd zijn van een goed pensioen. Een andere maatregel die al in 2013 is in gegaan is het stapsgewijs verhogen van de pensioengerechtigde en AOW-leeftijd. Daardoor betalen mensen automatisch langer mee aan AOW en pensioen. Hoe het in de praktijk allemaal zal uitpakken voor de yep weten we niet. De een is ook de ander niet, bovendien heeft langt niet iedereen een pensioen opgebouwd, maar laten we hopen dat het goedkomt. Feit is dat we er met z’n allen over na moeten blijven denken.

Zorg voor oude dag

Komen we bij de 2^e uitdaging aan van de yep: de zorg voor later. Want hoe moet het als ze hulpbehoevend worden? Zijn er dan wel genoeg hulpverleners en verzorgingstehuizen? Als healthy aging journalist werd ik 2 jaar geleden uitgenodigd voor een reis naar Japan, om te kijken hoe ze daar met deze vraagstukken omgaan. Japan is immers ons voorland als het om vergrijzing gaat. 1 op de 3 japanners is ouder dan 60 jaar. Kun je het voorstellen? Waar Japan duidelijk een stap verder in is, is dat gezondheid en preventie veel meer een onderwerp is in de maatschappij. Kinderen leren thuis en op school al wat gezonde voeding is. Jong en oud weet hoe belangrijk bewegen is. Ik was in supermarkten waar je je bloeddruk kon meten, waar er in een hoek wat fitnesstoestellen stonden en een koffiecorner om met je buurtgenoten bij te kletsen. Aan een diëtist kon je vragen welke boodschappen je het best kon doen. De overheid trekt alles uit de kast om de bevolking zo gezond mogelijk te houden en zo lang mogelijk zelfstandig. De pensioensleeftijd ligt in Japan al op 70 jaar maar voor daarna zijn er voor deze jonge ouderen nog genoeg werkzaamheden. De jeugdige 70-plusser kan namelijk nog heel goed voor hulpbehoevende ouderen zorgen. Ook hebben de gemeentes vaak interessante werkprojecten voor deze groep. Denk aan het aanleggen van tuinen. Op deze manier draaien ze nog mee in de maatschappij. Veelal vinden de mensen het fijn vanwege de sociale contacten en het nuttig voelen. Voor oude hulpbehoevende mensen die alleen wonen zijn er ook lucratieve ideeën bedacht. Zo is er het initiatief van een fabrikant van probiotica zuiveldrankjes. Ze hebben vrouwen aangenomen die elke dag een flesje langsbrengen bij oude mensen die geen familie in de omgeving hebben. De fabrikant krijgt hiervoor subsidie van de overheid. Hun eigen bijdrage is het product zelf en de organisatie. Het goede van deze dagelijkse bezoeken is dat de ouderen elke dag even sociaal contact hebben en tegelijkertijd ook ‘gecontroleerd’ worden of het nog wel goed met ze gaat.

Naast dit soort initiatieven vanuit bedrijven en maatschappij begint Japan met het gebruik van zorgrobots om bijvoorbeeld mensen uit bed te tillen of om mensen te vermaken door het samen zingen van liedjes of door spelletjes te doen. Als laatste oplossing is er de toename van jonge immigranten om het tekort aan zorgverleners aan te vullen. Ik denk dat het in de nabije toekomst bij ons niet veel anders zal gaan. Nu stimuleert de overheid de ouderen al om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Duidelijk is dat de ouderenzorg efficiënter georganiseerd zal moeten worden. Betere samenwerkingen tussen wijkteams, gemeenten welzijnsorganisaties en huisartsen om de thuiszorg te optimaliseren.
Ook wordt er gewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe woonvormen en het zelf inkopen van zorg, waardoor zorg meer aansluit op wat die persoon nodig heeft. E-health zoals online consulten zullen ook meer en meer ingeburgerd gaan worden. Maar naast al deze ingrepen wordt er ook een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid. 55 plussers moeten gaan nadenken over wat hen eventueel kan overkomen. Zijn er mensen in mijn buurt die mij kunnen helpen als het niet meer gaat? Kan ik de trap nog opkomen als ik iets breek? Is mijn huis überhaupt nog geschikt als ik moeilijk te been raak?  Nu handelen veel ouderen pas als het te laat is.
De grap is, of nou ja zo’n leuke grap is het helemaal niet, dat de yeps van nu zich nog helemaal niet voorbereiden op de periode dat ze afhankelijk worden van anderen. Ook blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van Trouw dat financieel maar beperkt voorzorgsmaatregelen worden genomen. Ik voel me aangesproken want ook ik hou me hier nog helemaal niet mee bezig. Ik denk al gauw: wie dan leeft, wie dan zorgt. Toen ik net begon met werken, dacht ik ook niet na over mijn pensioen. Het was allemaal nog zover weg. Ik denk nu precies zo over de oude dag. Er kan in de tussentijd nog van alles gebeuren. Af en toe maak ik me wel eens zorgen over of ik in de toekomst wel genoeg geld zal hebben. De kans is groot dat ik mij later niet kan inkopen in een leuke grote zorgvilla met vrienden. Ik moet er niet aan denken om later weg te moeten kwijnen in een klein kamertje in een verzorgingstehuis en geen geld heb om nog leuke dingen te doen. Toch leg ik nu geen geld apart.

Bijdrage aan de samenleving

Genoeg over alle uitdagingen want het yep zijn brengt ook heel veel goeds en leuks met zich mee. Niet alleen voor zichzelf maar ook voor de maatschappij. Uit hetzelfde onderzoek van Trouw blijkt dat twee derde van alle 55 tot 75 jarigen zijn fysieke gezondheid als goed tot zeer goed beoordeelt. En nee, dat geldt niet vooral voor de jongsten in deze groep, het gaat ook op voor de zeventigers. Maar liefst 8 op de 10 yeps zorgen ervoor dat zij actief bezig blijven. Vooral wandelen, fietsen en tuinieren zijn populair. Kijk, Japan, dat kunnen wij ook! Ondanks dat ze zich dus nauwelijks met de toekomst bezig houden qua huisvesting zorg en financiën gelooft 2/3 dat zij hun eigen fitheid in de hand hebben. Positieve geluiden dus. Wel zal de kloof tussen arm en rijk en tussen hoog en laag opgeleid zich na het pensioen van de yeps zich alleen maar verdiepen. Mensen die het economisch slechter hebben voelen zich vaak minder gezond en maken zich meer zorgen over de toekomst. Lager opgeleiden hebben op latere leeftijd minder vrienden en zijn vaker eenzaam.  De hoop is gericht op de mensen die het goed hebben. En dat gebeurt ook. Ouderen blijken steeds meer te besteden aan goede doelen. De totale jaarlijkse schenkingen van alle 65-plussers tellen op tot gemiddeld zo’n 2,4 miljard euro! Zeven op de tien yeps wil zich na de pensionering nuttig blijven voelen en de helft wil een zinvolle bijdrage leveren aan de samenleving. Ook zijn er heel veel mensen (33% ) die na hun pensioen hun kennis zonder betaling willen overdragen op jongere mensen. Met die instelling moet het toch haast goed komen. We kunnen dus enorm veel betekenen voor de samenleving. Bovendoen zijn yeps ook nog eens goed voor de economie. Ze geven geld uit aan reizen, concertbezoeken, cursussen, uit eten gaan fietsen en ga zo maar door. En hoe fantastisch is het voor de yep zelf om nog zo lang van het leven te kunnen genieten. Dat wordt ook volop gedaan. Als we iets meer nadenken over onze toekomst en ons best blijven doen om fit en gezond te blijven kunnen we verder onbezorgd doorgaan met ons leven. Dus: dans, werk, help, sjans, sport en feest! We zijn nog veel te jong om oud te zijn.

Bron: CBS, TROUW, NPO

Dit artikel heb ik eerder geschreven in opdracht van het tijdschrift Margriet.

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.