‘Maar ouder worden is toch ook alleen maar verval?’

 Eenmaal boven de 50 lijk je -zeker als vrouw- minder belangrijk gevonden te worden. We takelen langzaam maar zeker af en zijn minder interessant voor de werkgever, de commercie en de maatschappij. Maar dat is totaal onterecht vind ik. Bovendien, de manier waarop we tegen ouder worden aankijken, heeft minstens zoveel invloed op onze gezondheid als voldoende beweging en goede voeding.

Leuk ouder worden; al meer dan 7 jaar is het hét onderwerp waarover ik schrijf. Ik blijf het mateloos interessant vinden om te horen wat we kunnen doen om onze botten sterk te houden, hoe je de kans op dementie kunt verkleinen, of het zinvol is om voedingssupplementen te gebruiken, wat ons helpt om beter te slapen en hoe we er leuk kunnen blijven uitzien. Mijn interesse voor het onderwerp ontstond toen ik een jaar of 45 was, de rimpels er van alle kanten inschoten en ik om me heen vrienden zag die al te maken kregen met gezondheidsproblemen. ‘Help’ dacht ik, ‘ik wil geen verval.’ Ik begon aan mezelf te merken dat ik moeite had om mijn aantrekkelijkheid, fitheid en jeugd te verliezen. Ik weet nog dat ik op mijn werk met een paar twintigers stond te kletsen bij het koffiezetapparaat. Terwijl ik naar ze luisterde dacht ik, ze zullen wel denken, wat een oud mens en wat een rimpels. Ik voelde me onzeker, er niet meer toe doen. Te belachelijk voor woorden natuurlijk maar zo dacht ik wel.

Oud is fout, jong is goed

Die gedachte ‘minder mooi’ en ‘minder interessant zijn’ als je ouder wordt, is iets wat maatschappelijk is bepaald. We merken het overal en continue. Wist je dat een 50 plusser die solliciteert in Europa het hardst wordt gediscrimineerd? Meer nog dan mensen met een migratieachtergrond.* Werkgevers denken dat ze minder competent zijn, dat ze eerder ziek zijn en minder productief, terwijl dat heel vaak niet klopt. Ouder worden en ouderen worden sowieso heel vaak geassocieerd met iets negatiefs. De nationale denktank – een groep net afgestudeerden- die zich afgelopen jaar boog over het onderwerp ‘betekenisvol ouder worden’ hielden een maand lang de media bij, van instagram tot krant en van TV tot twitter, om te kijken in welke context ‘ouderen’ of ‘ouder worden’ genoemd werd. Wat bleek: in ruim 65% van de gevallen was dat negatief. Denk aan ‘verval’, ‘afhankelijkheid’, ‘zwak’ enzovoort. Die negatieve denkbeelden en stereotypen en het uitsluiten van ouderen, ook wel seniorisme of ageisme genoemd, is een serieus probleem. Voor wie nu denkt: maar ouderen zijn toch ook vaak minder snel, fysiek niet meer overal toe in staan, sikkeneuriger en begrijpen het allemaal minder goed? Ja, dat kán inderdaad zo zijn, maar gooi ‘ouderen’ niet op een hoop. De ene zestigplusser is de andere niet!

Je reinste discriminatie

Niemand durft het meer in z’n hoofd te halen om te zeggen: ‘je kunt best goed inparkeren voor vrouw’ terwijl we het normaal vinden om tegen een zestiger te zeggen: ‘zo, dat doe je nog goed!.’  Seniorisme loopt nog echt een stuk achter als je het vergelijkt met discriminatie op grond van sekse. Misschien plopt er nu onbewust de gedachte ‘maar ik ben nog niet oud, ouderen zijn anderen, de mensen die minder kunnen’  bij je op. Weer die negatieve associatie. Ik denk het ook hoor, maar het is zo belangrijk om in te zien dat ouder worden ook zo ontzettend veel positieve kanten heeft.

Anders kijken naar ouder worden

De manier waarop jezelf over ouder worden denkt is heel bepalend voor hoe jijzelf ouder wordt. Een decennia lang onderzoek van Becca Levy – een Amerikaanse onderzoeker op het gebied van de sociale gerontologie en de psychologie van veroudering- toonde aan dat mensen met positieve opvattingen over ouder worden 7,5 jaar langer leefden dan degenen die er negatief over dachten. Latere onderzoeken hebben uitgewezen dat een positieve instelling ten opzichte van ouder worden, geassocieerd is met een lagere bloeddruk, een over het algemeen langer en gezonder leven en een verminderd risico op het ontwikkelen van dementie.  Wil je gezond ouder worden dan moet je er dus anders naar kijken. Het is logisch: als jij denkt dat je niet meer aan een potje tafeltennis mee kunt doen, dan doe je het ook niet. Als jij vindt dat je op je 55^e te oud bent om nog aan een andere baan te beginnen doe je het ook niet. In heel veel situaties kun je dat doortrekken. Een twintiger die zijn sleutels vergeet denkt echt niet, help wat is er aan de hand. Een vijftiger denkt meteen: mijn geheugen wordt slechter, terwijl het daar helemaal niks mee te maken hoeft te hebben. Je gaat je als het ware aanpassen aan je gedachten. Ook wel selffulfilling prophecy genoemd. Niet meer doen dus.
Op maatschappelijk niveau gezien zijn negatieve denkbeelden al helemaal schadelijk. Als je het gevoel hebt onderdeel te zijn van een probleem, er niet mee toe te doen, werkt dat eenzaamheid en isolement in de hand. Vergrijzing wordt al gauw gezien als een groot naderend probleem waar we mee te dealen hebben, terwijl ouderen ook zoveel wijsheid, ervaring, geduld met zich mee kunnen brengen. In Japan waar ik op healthy aging reis was, worden ouderen net zo belangrijk en net zo nodig gevonden als jongeren. Ze dragen allemaal hun steentje bij.

Hoe doe je dat, anders denken?

Ok, we moeten dus wat positiever denken over onze eigen ouderdom en over ouderen in het algemeen. Hoe doe je dat in vredesnaam als je -net als ik 15 jaar geleden- een gerimpeld lijf gewoon niet mooi vindt en je ouder worden alleen maar gepaard vindt gaan met ellende. Dan bedenk je zodra je jezelf erop betrapt een tegenhanger: ‘Ok ik heb dan misschien een minder gladde huid dan vroeger, maar ik ben wel veel gelukkiger dan toen ik dertig was.’
Vorige week stond ik in de rij bij de kassa van de supermarkt toen er een oude man tergend langzaam al zijn centjes uit zijn portemonnee stond te purken. ‘Pff’ dacht ik, ‘schiet eens op oude treuzelaar.’  ‘Dit is er weer zo een, bedacht ik direct en dacht er vervolgens meteen achteraan: hij heeft de tijd en heeft vrijheid. Zie nu hoe ikzelf loop te stressen omdat ik van de ene afspraak na de andere loop. Zo kun je jezelf trainen. Bewustwording is de eerste stap. Ik merk dat het bij mezelf al heel erg werkt. Een vriendin van mij appte me laatst met de vraag of ik een goede plastisch chirurg kende omdat ze een ooglift overwoog. Ik gaf haar een naam van een goede chirurg. Even later appte ze terug: ‘zeg, die man is in de zestig, kan die oude knar nog wel opereren met z’n beverige vingertjes.’ Ik dacht meteen: dit kun je toch niet zeggen?!! Iets wat me een paar jaar geleden niet opgevallen zou zijn. Het is toch ook eigenlijk van de gekke. Dit jaar word ik zestig. Ik zou ontzettend beledigd zijn als iemand zich zou afvragen of ik nog wel genoeg bij de pinken ben om goede teksten te schrijven.

Rolmodellen en contacten met mensen van alle leeftijden

Iets wat ook helpt is goede rolmodellen voor ogen te houden, bij mij zijn dat bijvoorbeeld Esther Perel en Meryl Streep. Ook blijken intergenerationele contacten goed te werken. De reden waarom ik nog steeds in het onderwerp healthy aging interesseer is omdat ik graag zo leuk mogelijk ouder wil worden, niet meer om jong te blijven zoals ik in het begin wilde. Wat zou het mooi zijn om nog lang te kunnen blijven werken, met vriendinnen op stap te kunnen, cursussen te volgen, op tafel te dansen én nuttig te zijn voor anderen en de maatschappij. We hebben zoveel ervaring, geluk en wijsheid in huis. Er kan nog zo ontzettend veel. Dus vijftigplusser, laat jezelf zien, begin die nieuwe carrière als je dat wilt, laat zien hoe mooi je bent, sport, eet gezond, bewonder ouderen en geniet! Niks aftakeling, the best is yet to come!

*bron: Goed ouder worden, hoe doe je dat, Louis Heylen & Toon BLux

Dit artikel schreef ik eerder voor het tijdschrift Nouveau