Tijd tekort en altijd het gevoel dat er nog van alles moet?

Zoveel te doen en zo weinig tijd… We ervaren met z’n allen steeds meer tijdarmoede. En dat is behoorlijk ongezond. Het goede nieuws: het gevoel álle tijd te hebben is aan te leren.

Ik ben met een to-dolijst in de hand geboren. En ik heb altijd het gevoel dat ik nog van alles moet, zelfs als ik niks hoef te doen. Als een afspraak wordt afgezegd, ben ik blij, want dan kan ik mijn tijd weer voor iets anders nuttigs gebruiken. Waar komt dat gevoel van nooit tijd genoeg toch vandaan? Ik praat erover met neuropsycholoog en hoogleraar klinische neuropsy­chologie aan de universiteit van Tilburg Margriet Sitskoorn.

Sitskoorn: ‘Je bent niet de enige, er zijn zoveel mensen die het idee hebben dat ze te veel taken in te weinig tijd moeten uitvoeren, waardoor ze continu tijdsdruk of, zoals ik het noem, tijdarmoede ervaren. Enerzijds heeft dat te maken met het feit dat we steeds meer leven op de klok. Om drie over half negen moet je in de trein zitten, ongeacht of je honger hebt, moe of uitgerust bent. De thuishulp heeft vijf minuten de tijd om bij iemand de steunkousen aan te doen. Ook de postbode moet elke wijk die hij of zij heeft binnen een aan­gegeven tijd afgewerkt hebben. Die tijdsdruk van buitenaf, door de taken en deadlines die we opgelegd krijgen, geeft een opgejaagd gevoel. We leven in een maatschappij waarin je meer gewaardeerd wordt als je het druk hebt en efficiënt bent. Maar nog belangrijker is de interne tijdsdruk die we ervaren. En die verschilt per persoon.’

Wat bedoel je met interne tijdsdruk?
‘Die tijdsdruk heeft te maken met hoe jij de tijd ervaart. Je leeft niet alleen in de tijd, de tijd leeft ook in jou. Het is de tijdsdruk die je jezelf oplegt, los van wat er werkelijk moet gebeuren. Je deelt je tijd niet in naar behoefte. Je maakt bijvoorbeeld geen tijd voor ontspanning of sociale contacten, maar besteedt het aan minder belangrijke dingen, die volgens jou nu moeten gebeuren: de planten water geven, de kattenbak verschonen, je e-mail checken. Mensen die veel interne druk ervaren zijn mensen die zich vaak opgejaagd voelen en dat zie je terug in hun gedrag. Ze lopen sneller, ze zijn druk, vallen anderen in de rede. Het kan door je genen komen of door je opvoeding en omgeving. Als je bent grootgebracht met het idee dat ontspanning of nietsdoen verspilde tijd is, is de kans groot dat je er meer last van hebt.’

In je boek Tijd tekort / Tijd genoeg heb je het over precrastinatie, wat is dat precies?
‘Precrastinatie, is het vrijwel automatisch of dwangmatig uitvoeren van taken zonder goed na te denken over dingen die belangrijker zijn, zoals geluk en gezond­heid. Daardoor heb je voortdurend het gevoel hebt dat je tijd tekort komt. Precrastinatie is het tegen­overgestelde van procrastinatie, ofwel uitstelgedrag.’

Wordt die tijdarmoede erger naarmate je ouder wordt?
‘Nee, maar ook niet minder. Dit gaat namelijk niet alleen over stress, maar over een denk- en voelpatroon. Wellicht krijg je als je ouder wordt meer tijd, maar die ga je dan weer invullen met andere to-dodingen. Je gaat gewoon verder in die afstreeprush. Ik geef coachingsessies op dit gebied en zie veel mensen die niet inzien dat ze op adrenaline leven in plaats van op energie. Weer iets wegstrepen, weer iets bereikt, de marathon puur op karakter gelopen, maar dat is niet op karakter, maar op adrenaline. Het gaat erom dat je energie hebt om dingen te doen en daar moet je echt een omslag voor maken. Tijdarmoede is gerelateerd aan hoofdpijn, gespannenheid, vermoeidheid, maar ook aan hoge bloeddruk, depressie en stress.’

Ik denk dat veel mensen, onder wie ikzelf, hier vanaf willen. Maar hoe doe je dat?
‘Iets wat je al vijftig jaar aan het opbouwen bent, breek je niet in één week af, maar het kan wel. Zelf is het me ook gelukt en ik kan je vertellen dat het enorm fijn is. Als eerste moet je inzicht krijgen in jezelf. Ga bij jezelf na of je bezig bent met het alsmaar afwerken van een to-dolijst die vol staat met dingen die je persoonlijke doelen, zoals geluk, ontspanning, sociale contacten en gezin, in de weg staan. Heb je tijd om lekker in de zon te zitten, gewoon omdat hij schijnt en doe je dit dan zonder je schuldig te voelen of steeds te bedenken wat je allemaal nog zou moeten? Ga maar eens even tien minuten op de bank zitten zonder iets te doen en kijk wat dat met je doet. Je moet ook de wil hebben om tot actie over te gaan, aan alleen een wens heb je niks.’

Maar soms moeten dingen toch gewoon en moet je afspraken nakomen?
‘Natuurlijk. Met hard werken en afspraken nakomen is helemaal niks mis. Maar er kan wel iets mis zijn met jouw idee over je werk en je afspraken. Mensen zeggen vaak: ‘Ik werk me helemaal uit de naad, ik heb zo weinig tijd voor mezelf.’ Ga eens bij jezelf na: is dit de baan die je wilt? Ben je ervoor opgeleid? Verdien je er geld mee? Wilde je de kinderen die je hebt? Wilde je de partner die je nu hebt? Ja, al die dingen wilde je graag. Kijk er dan eens anders naar. Die dingen zijn ook allemaal tijd voor jezelf. Er anders over denken kan al helpen.’

Wat kunnen we nog meer doen om van die interne tijdsdruk af te komen?
‘Begin met een ‘to-don’tlijst’. Schrijf alle dingen op die je vandaag of morgen niet moet gaan doen, dingen die onbelangrijk zijn. Het klinkt lastig, want je vindt waar­schijnlijk dat de flessen naar de glasbak brengen ook belangrijk is, maar het gaat erom dat je afkickt. Het is heerlijk om aan het eind van de dag te kunnen zeggen: ‘Dit heb ik allemaal niet gedaan.’
Hou in je hoofd dat die dwingende to-dolijst niet nodig is. Het is iets wat je hebt opgebouwd, aangeleerd. Besef ook dat het tijd kost om er vanaf te komen. Besteed meer tijd aan anderen. Het klinkt gek, want je zult misschien denken: ik kom al tijd tekort en dan ga ik die ook nog eens aan anderen tijd besteden. Maar onderzoek laat zien dat het veel oplevert. Er gebeurt iets in je hersenen wanneer je echt contact maakt met mensen, waardoor je meer tijdrijkdom ervaart. Ga na wat ertoe doet in je leven. Dat is niet de kattenbak verschonen of de badkamer schoonmaken. Het gevoel tijd genoeg te hebben valt echt aan te leren.’

De 6 G’s

Je gevoel van tijdarmoede neemt toe als je het idee hebt dat je persoonlijke doelen onder druk komen te staan. Probeer vaker voor die persoonlijke doelen te kiezen. Je wordt er gelukkiger van en je voelt je tijdrijker. Vraag je af: waar krijg ik energie van en wat zuigt me leeg? Denk na over vragen als: wat wil ik? Wat kan ik? En wat moet ik? Trek wat tijd uit om te peinzen over je prioriteiten wat betreft je persoonlijke doelen en laat je inspireren door de zes G’s:
Geluk, Gezondheid, Geld, Gezin/vrienden, Geëngageerd en Geslaagd zijn.

In Tijd Tekort / Tijd genoeg legt Margriet Sitskoorn uit dat we uit de pas lopen met onszelf. Ze laat je ontdekken dat de manier waarop wij naar tijd kijken en hoe we met de tijd omgaan vaak eenzijdig en schadelijk is. Ze bespreekt alternatieven en geeft je inzicht in jouw persoonlijke tijd en ritme waardoor je je gevoel van ‘tijd tekort’ om te zetten naar ‘tijd genoeg’

Dit artikel is eerder verschenen in het tijdschrift NOUVEAU

Wil je zeker weten dat je niks mist van BLOW? Abonneer je dan op de gratis nieuwsbrief.